Tag Fen bilimleri

FEN BİLİMLERİ VE MATEMATİK TEMEL ALANI 2025 MART DÖNEMİ DOÇENTLİK BAŞVURU ŞARTLARI: DETAYLI BİR İNCELEME

Özet (Abstract)
Bu makalede, Fen Bilimleri ve Matematik Temel Alanı kapsamında 2025 Mart döneminde doçentlik unvanına başvuracak adaylara yönelik resmi kriterler detaylı bir şekilde ele alınmaktadır. Üniversitelerarası Kurul (UAK) tarafından belirlenen bu kriterler, adayların doktora sonrası dönemdeki araştırma performansını, uluslararası ve ulusal bilimsel etki düzeylerini, proje yürütücülüğü deneyimlerini, lisansüstü tez danışmanlığını ve akademik üretkenliklerini çok yönlü olarak değerlendirmeyi amaçlar. Özellikle “Uluslararası Makale” ve “Ulusal Makale” kategorilerinde Q1, Q2, Q3, Q4 ayrımları, başlıca yazar tanımlaması ve puan paylaşımı gibi detaylar, Fen Bilimleri ve Matematik Temel Alanı açısından dikkat çekici düzenlemeler içermektedir. Makale boyunca, lisansüstü tezlerden üretilen yayınlar için konulan sınırlandırmalar, kitap ve kitap bölümleriyle ilgili değerlendirme kriterleri, atıf ve lisansüstü tez danışmanlığından alınacak puanlar, bilimsel toplantıların sınıflandırılması ve projelerin puanlanması gibi konular da örneklerle açıklanmaktadır. Sonuç bölümünde, 2025 Mart döneminde doçentlik başvurusu yapmayı planlayan araştırmacılar için kritik noktalar vurgulanarak bu sürece ilişkin öneriler sunulmuştur.

1. Giriş

Fen Bilimleri ve Matematik, çağdaş bilimin temelini oluşturan ve diğer pek çok bilim alanına ilham veren disiplinleri kapsar. Bu alanlarda yapılan araştırmalar, yeni teknolojilerin geliştirilmesinden evrenin temel yasalarını anlama çabalarına kadar geniş bir yelpazede topluma katkı sunar. Dolayısıyla Fen Bilimleri ve Matematik alanında akademik yeterliliğin ölçülmesi ve bu alanda doçent unvanına yükselme süreçlerinin belirlenmesi, bilimsel ilerlemenin sürekliliği için kritik önem taşır.

Türkiye’de doçentlik süreçleri, Üniversitelerarası Kurul (UAK) tarafından periyodik olarak güncellenen ve her anabilim dalının kendine özgü ihtiyaç ve özelliklerini dikkate alan ölçütler doğrultusunda yürütülür. Fen Bilimleri ve Matematik Temel Alanı için 2025 Mart dönemi doçentlik başvuru şartları da bu sistemin bir parçası olarak yayınlanmıştır. Söz konusu şartlar, lisansüstü tez kaynaklı yayınları, uluslararası indekslerde yer alan makaleleri, ulusal dergilerdeki araştırmaları ve diğer akademik faaliyetleri dikkatle puanlayan kapsamlı bir çerçeve ortaya koyar (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr).

Makalenin ana hedefi, bu kriterleri derinlemesine inceleyerek Fen Bilimleri ve Matematik Temel Alanı’nda doçentlik başvurusu yapmayı planlayan araştırmacılara rehberlik etmektir. Metin boyunca öncelikle, başvuruda bulunacak adayların elde etmesi gereken asgari puan ve bu puanın doktora sonrasında üretilmiş çalışmalardan sağlanmasına ilişkin temel ilkeler açıklanacaktır. Ardından, uluslararası ve ulusal makale kategorilerindeki puanlama sistemi, “başlıca yazar” kavramı, lisansüstü tezlerden üretilen yayınların değerlendirme usulleri, kitap ve kitap bölümleriyle ilgili düzenlemeler, atıfların puanlanması, lisansüstü tez danışmanlığı, proje yürütücülüğü, bilimsel toplantılar, eğitim-öğretim faaliyetleri, patent/faydalı model çalışmaları ve ödüllere kadar uzanan geniş bir yelpazede tüm detaylar ele alınacaktır.

Böylesine geniş kapsamlı bir sistem, sadece adayın akademik üretkenliğini değil, aynı zamanda yaygın etki düzeyini, uluslararası görünürlüğünü ve bilimsel iş birliği kabiliyetini de yansıtır. Özellikle “başlıca yazar” kavramı gibi uygulamalar, Fen Bilimleri ve Matematik alanlarındaki ekip çalışmalarının adil biçimde puanlanmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Ayrıca, doktora sonrası dönemde Q1, Q2 veya Q3 dergilerde başlıca yazar olarak yayımlanmış çalışmalarla belirli bir puan barajını aşma gerekliliği, adayın uluslararası standartlarda araştırma yapmasını teşvik eder.

Sonraki bölümlerde, tüm bu kriterler hem maddeler halinde hem de analitik bir bakışla açıklanacak; doçentlik başvuru sürecine ilişkin stratejik ipuçları sunulacaktır. Böylece, Fen Bilimleri ve Matematik Temel Alanı’nda doktora sonrası akademik gelişim sürecini güçlendirmek isteyen araştırmacıların, 2025 Mart dönemi doçentlik kriterlerini daha iyi anlamaları ve bu doğrultuda planlama yapmaları hedeflenmektedir.

2. Genel Kriterler ve Puanlama Mantığı

2.1. Asgari 100 Puan Koşulu ve Doktora Sonrası 90 Puan Şartı

Fen Bilimleri ve Matematik Temel Alanı’nda doçentlik başvurusunda bulunacak adayların, beyan ettikleri eserlerden en az 100 puan elde etmeleri gerekmektedir. Ancak bu puanın en az 90’ının, doktora unvanının alınmasından sonra gerçekleştirilen çalışmalardan gelmesi şart koşulmuştur (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr). Buradaki temel amaç, adayın doktora sonrasında bağımsız ve özgün araştırmalar yaparak bilimsel yeterliliğini kanıtlamasıdır. Aynı zamanda, lisansüstü tezlerden üretilen yayınlar bu 90 puan içinde sayılmamakta; sadece ilgili “Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın” başlığı altında puanlanmaktadır. Bu yaklaşım, tez sonrası araştırma sürecinin önemini vurgulamaktadır.

2.2. Bilim Alanı ile İlgililik

UAK tarafından hazırlanan kriterlere göre, adayın beyan ettiği eserlerin ve faaliyetlerin başvurulan bilim alanı, yani Fen Bilimleri ve Matematik ile ilgili olması zorunludur. Bu, adayın alana özgü bilgi birikimini gösteren çalışmalar yaptığından emin olunmasını sağlar. Farklı disiplinlerdeki yayınlar, Fen Bilimleri ve Matematik Temel Alanı doçentlik başvurusu kapsamında değerlendirmeye alınmaz.

2.3. Tekrara Düşmeme ve Tek Kategoride Puanlama İlkesi

Her çalışma yalnızca bir başlık altında puanlandırılır; dolayısıyla aynı eserin hem “Uluslararası Makale” hem de “Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın” gibi farklı kategorilerde tekrardan puan alması mümkün değildir. Bu kural, puanlamada adaleti sağlamak ve fazla puanlanmanın önüne geçmek açısından kritik önem taşır (UAK, 2025).

2.4. Yazar Puan Paylaşımı ve “Başlıca Yazar” Kavramı

Fen Bilimleri ve Matematik Temel Alanı için özel olarak dikkat çeken bir uygulama, yazarlar arası puan paylaşımıdır. Tek yazarlı makalelerde yazar tam puan alır. İki yazarlı makalelerde “başlıca yazar”, tam puanın %80’ini (0,8), ikinci yazar ise %50’sini (0,5) alır. Üç veya daha fazla yazarlı makalelerde başlıca yazar toplam puanın yarısını alırken, kalan yazarlar diğer yarıyı eşit olarak paylaşır. Başlıca yazarın belirtilmediği makalelerde ise puan yazarlar arasında eşit şekilde bölünür (UAK, 2025).

“Başlıca yazar” tanımı da ayrıca yapılmıştır:

  1. Makale tek yazarlı ise başlıca yazar otomatik olarak bellidir.

  2. Danışmanlığını yaptığı lisansüstü öğrenci(ler) ile birlikte makale yazan öğretim üyesi de başlıca yazar olarak kabul edilir (aynı çalışmada ikinci danışman varsa bu kişi “başlıca yazar” sayılmaz).

Bu yaklaşım, ekip çalışmalarının Fen Bilimleri ve Matematik’te sıklıkla görülen yapısını yansıtmaktadır. Deneysel araştırmalarda, laboratuvar ortamında birden çok araştırmacı birlikte çalışabileceğinden, puan paylaştırmanın adil olması için “başlıca yazar” tanımı özellikle vurgulanır.

3. Uluslararası Makale ve Koşulları

3.1. SCIE veya SSCI Kapsamındaki Dergiler (Q1, Q2, Q3, Q4)

Fen Bilimleri ve Matematik alanında, bilimsel makalelerin büyük çoğunluğu SCIE (Science Citation Index Expanded) veya SSCI (Social Sciences Citation Index) kapsamındaki dergilerde yayımlanır. Bu dergiler, etki faktörlerine (Impact Factor) göre Q1, Q2, Q3 ve Q4 olarak sıralanır.

  • Q1: 30 puan

  • Q2: 20 puan

  • Q3: 15 puan

  • Q4: 10 puan

Adayın hazırladığı lisansüstü tezlerden üretilmemiş olmak kaydıyla, bu makalelerden doktora sonrası süreçte belirli bir puan almak zorunludur. Örneğin Biyoloji, Fizik, Kimya, Moleküler Biyoloji ve Genetik bilim alanlarında, doktora unvanının alınmasından sonra Q1, Q2 veya Q3 dergilerde yayımlanmış makalelerden başlıca yazar olmak şartıyla en az 40 puan toplama zorunluluğu vardır. Matematik ve İstatistik bilim alanlarında bu zorunlu asgari puan 20’dir (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr).

Bu düzenlemeler, adayın yüksek etkili dergilerde (özellikle Q1, Q2 veya Q3) makale yayımlamasını özendirmek içindir. Fen Bilimleri ve Matematik’te uluslararası rekabetin yoğun olduğu Q1 dergilerde makale yayımlayabilmek önemli bir başarı ölçütü olarak görülür.

3.2. AHCI Kapsamındaki Dergiler

AHCI (Arts & Humanities Citation Index) ağırlıklı olarak beşeri bilimlerde tanınsa da bazı fen-matematik dallarında da yararlanılabilecek alanlar olabilir. AHCI kapsamında yayımlanan bir makale 20 puan değerindedir. Yine bu kategoriye de tez dışı yayınlar girebilir.

3.3. ESCI veya Scopus Kapsamındaki Dergiler

Fen ve Matematik alanlarındaki çalışmaların önemli bir kısmı Scopus veya ESCI (Emerging Sources Citation Index) kapsamında da yayımlanabilir. Bu dergilerde yayımlanan makaleler 10 puan değerindedir. Özellikle Scopus, geniş bir tarama alanına sahip olup fen ve matematik dallarının çoğunu içerir.

3.4. Diğer Uluslararası İndeksler

SCIE, SSCI, AHCI, ESCI ve Scopus dışında kalan uluslararası indekslerde taranan dergilerde yayımlanan makaleler, puan açısından 5 puan değerindedir (UAK, 2025). Bu kategorideki dergilerin etki alanı genelde daha sınırlı olduğundan puan miktarı da daha düşük tutulmuştur.

3.5. Editöre Mektup, Araştırma Notu, Özet veya Kitap Kritiği

Bu başlık altındaki editöre mektup, araştırma notu, özet, kitap kritiği vb. türdeki çalışmalardan 3 puan verilir. Fen Bilimleri ve Matematik alanında da bu tür kısa yazılar bazen önemli açıklamalar veya metodolojik katkılar içerir; ancak tam makale statüsünde olmadığı için puanı daha sınırlıdır.

3.6. Zorunlu Puan ve Başlıca Yazar Olma Kriteri

Doktora sonrası dönemde adayın, SCIE/SSCI kapsamındaki Q1, Q2 veya Q3 dergilerde yayımlanmış makalelerden en az birinde “başlıca yazar” sıfatıyla belirli bir puan barajını aşması (Biyoloji, Fizik, Kimya, Moleküler Biyoloji ve Genetik alanlarında 40, Matematik ve İstatistik alanlarında 20 puan) kritik bir koşuldur. Bu düzenleme, fen ve matematik alanlarındaki uluslararası yayınların niteliğini garanti altına almayı hedeflemektedir.

4. Ulusal Makale

4.1. TR Dizin Kapsamındaki Dergiler

TR Dizin (TÜBİTAK ULAKBİM) ulusal çapta taranan önemli bir veri tabanıdır. Fen Bilimleri ve Matematik alanında TR Dizin kapsamındaki dergilerde yayımlanan makaleler 10 puan değerindedir. Bu kategorideki makalelerin tez tabanlı olmaması (yani doktora veya yüksek lisans tezinden üretilmemiş olması) gerekir (UAK, 2025).

4.2. Diğer Hakemli Dergiler

TR Dizin dışındaki hakemli dergilerde basılan ulusal makaleler 4 puan değerindedir. Bu fark, TR Dizin’in ulusal akademik yayın standardını temsil etmesiyle ilişkilidir.

4.3. Editöre Mektup, Araştırma Notu, Özet veya Kitap Kritiği (Ulusal)

Ulusal hakemli dergilerde yayımlanan editöre mektup, özet veya benzeri kısa çalışmalar 2 puan değerindedir. Dolayısıyla bu tür yayınlar, tam makaleye kıyasla daha düşük puanlandırılır.

4.4. Doktora Sonrası Ulusal Yayın Zorunluluğu

Doktora sonrasındaki dönem için, TR Dizin kapsamındaki dergilerden en az 10 puan alma yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu kural, fen ve matematik alanlarında da ulusal dergilerde kaliteli araştırmaların yayımlanmasını teşvik eder. Yabancı uyruklu adaylar veya yurt dışı doçentlik denkliği başvurusunda bulunanlar bu koşulu farklı şekilde karşılamak durumundadır; TR Dizin dergilerinde yayın yapamamışlarsa, aynı sayıdaki yayını 1. maddenin a, b veya c bentleri (Q1, Q2, Q3, Q4, AHCI, ESCI vb.) kapsamında gerçekleştirmeleri gereklidir (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr).

5. Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın

5.1. Kapsam

Bu madde, adayın doktora veya yüksek lisans tezine dayanarak ürettiği yayınları kapsar. Örneğin SCIE/SSCI/AHCI indeksindeki dergilerde yayımlanan tez tabanlı makaleler 20 puan, ESCI veya Scopus kapsamındakiler 10 puan, diğer uluslararası indekslerdeki makaleler 5 puan, TR Dizin kapsamındakiler 8 puan olarak puanlanır (UAK, 2025). Aynı şekilde, BKCI kapsamındaki kitap veya kitap bölümünden de puanlar alınabilir.

5.2. Zorunlu Yayın ve Puan Sınırı

Bu madde kapsamında (a-h bentleri) en az bir yayın yapmak zorunludur. Ancak buradan elde edilebilecek toplam puan 20 ile sınırlıdır. Bu, adayın tez çalışmalarının ötesine geçip doktora sonrası çalışmalar yapmasını teşvik eden kritik bir sınırlamadır. Fen Bilimleri ve Matematik alanında tez tabanlı yayınların katkısı büyük olsa da, doçentlik sürecinde adayın tez dışındaki çalışmalarının da önemsenmesi beklenir.

5.3. Kitap ve Kitap Bölümü Koşulları

BKCI kapsamındaki kitaplar veya kitap bölümleri üzerinden de puan alınabilir. Diğer ulusal veya uluslararası kitaplarda bölüm yazmak da adayın tezinden üretilmiş bir çalışma ise 3 veya 5 puan olarak puanlanabilir. Yine de toplamda 20 puanın üzerine çıkılamaz.

5.4. Bilimsel Toplantılar

Bu madde, tez kaynaklı çalışmaların uluslararası bilimsel toplantılarda sunulması durumunu da kapsar. CPCI’da (Conference Proceedings Citation Index) yayımlanan tam metin veya özet bildiriler 3 puan, diğer uluslararası veya ulusal bilimsel toplantılarda basılı/elektronik olarak yayımlanan bildiriler 2 puan değerindedir. Fen Bilimleri ve Matematik dalında düzenlenen birçok uluslararası kongre, tez araştırmalarını tanıtmak için ideal bir platform sağlar.

6. Kitap

6.1. BKCI Kapsamındaki Kitap

Adayın lisansüstü tezlerinden üretilmemiş olmak koşuluyla, BKCI (Book Citation Index) kapsamındaki bir kitap yazması durumunda 20 puan elde edilebilir. Fen Bilimleri ve Matematik alanında kapsamlı monografiler, literatüre önemli katkılar sağlayabilir.

6.2. BKCI Kapsamındaki Kitapta Bölüm

BKCI kapsamındaki kitaptaki her bir bölüm, 10 puan değerindedir. Örneğin matematikte uluslararası düzeyde yayımlanan bir derleme kitapta önemli bir bölüm yazmak, alanında otorite kabul edilmenin işaretlerinden biridir.

6.3. Diğer Uluslararası/Ulusal Kitap ve Kitap Bölümleri

BKCI dışındaki uluslararası veya ulusal kitaplar 5 puan, bu kitaplarda yazılan bölümler 3 puan olarak puanlanır. Ancak bu maddenin c ve d bentlerinden toplamda en fazla 5 puan alınabilir. Dolayısıyla birçok bölüm yazmış olmak tek başına adayın puanını sınırsız şekilde artırmaz.

6.4. Puan Sınırı ve Diğer Şartlar

Bu madde kapsamında alınabilecek puanların toplamı 20’yi aşamaz. Ayrıca aynı kitaptaki birden fazla bölüm, puanlama açısından tek bölüm olarak değerlendirilir. Bu uygulama, adayın farklı türdeki akademik faaliyetlere yönelmesini teşvik eder.

7. Atıf

7.1. Uluslararası İndekslerde Yapılan Atıflar

Fen Bilimleri ve Matematik’te adayın eserlerine yapılan atıflar, bilimsel etkinin önemli göstergelerinden biridir. SCIE, SSCI, AHCI, ESCI veya Scopus kapsamındaki dergilerdeki atıflar 3 puan değerindedir (UAK, 2025). Örneğin matematik veya biyoloji alanında yayımlanmış bir makaleye uluslararası düzeyde atıf almak, eserin evrensel geçerliliğini güçlendirir.

7.2. BKCI Kapsamındaki Kitapta Yapılan Atıflar

BKCI kapsamındaki kitaplardaki atıflar 2 puan olarak değerlendirilir. Bu, alanında yetkin uluslararası yayınevlerinde basılan kitaplarda eserlerden söz edilmesini ölçmeye yöneliktir.

7.3. TR Dizin Kapsamındaki Dergilerde Yapılan Atıflar

Ulusal boyutta da atıf alan aday, her bir atıf için 2 puan alır. Fen Bilimleri ve Matematik alanlarında Türkiye’deki akademik yayınların nitelikli atıfları da bu şekilde önemsenmiş olur.

7.4. Diğer Uluslararası/Ulusal Kitap veya Dergiler

Daha düşük prestijli indekslerde ya da farklı yayınevlerinde yapılan atıflar 1 puan değerindedir. Burada amaç, farklı kaynaklardan gelen atıfların da belirli oranda tanınmasını sağlamaktır.

7.5. Doktora Sonrası Zorunluluk ve Puan Sınırı

Atıf kategorisinden alınacak en az puan 5’tir. Üst sınır ise 10’dur. Fen Bilimleri ve Matematik’te doktoradan sonra üretilen makalelerin atıf alması, adayın uluslararası ya da ulusal düzeyde tanınırlığını yansıtır. Adayın kendi eserine yaptığı atıflar veya aynı yayında bir esere birden fazla kez yapılan atıflar tek atıf sayılır ve puanlanmaz.

8. Lisansüstü Tez Danışmanlığı

8.1. Puan Değerleri

Doktora tez danışmanlığını tamamlayan aday 5 puan, yüksek lisans tez danışmanlığını tamamlayan aday 3 puan elde eder (UAK, 2025). Fen Bilimleri ve Matematik alanlarında doktora tezleri genellikle uzun süren ve önemli deneysel veya kuramsal çalışmalar içerdiğinden, bu danışmanlık deneyiminin puanlandırılması adayın yetiştirici rolünü de vurgular.

8.2. Maksimum Puan ve Eş Danışmanlık

Bu kategoriden alınabilecek toplam puan 10’u aşamaz. Eğer aday ikinci danışman (eş danışman) konumundaysa, asıl danışmanın puanlarının yarısını alır. Bu uygulama, danışmanlar arasında görev dağılımının netleştirilmesi ve tek bir tez üzerinden çok yüksek puanlar elde edilmesinin önlenmesi amacını taşır.

9. Bilimsel Araştırma Projesi

9.1. AB Çerçeve Programları/TÜBİTAK Projeleri

Fen Bilimleri ve Matematik alanında, özellikle TÜBİTAK destekli projeler veya AB Çerçeve Programları büyük önem taşır. Koordinatör/yürütücü olmak 15 puan, araştırmacı olmak 10 puan, danışman olmak 5 puan kazandırır (UAK, 2025). Bu projeler, çoğunlukla laboratuvar çalışmaları, kuramsal analizler veya ileri düzey teknolojik uygulamalar içerir.

9.2. Uluslararası Destekli Projeler

Derleme ve rapor hazırlama çalışmalarını hariç tutmak kaydıyla, başarıyla tamamlanmış uluslararası destekli bilimsel projelerde yürütücü, araştırmacı ya da danışman olmak 10 puan değerindedir. Fen Bilimleri ve Matematik’te uluslararası iş birliği yapmak, adayın küresel ölçekteki etkileşimini artırdığından önemlidir.

9.3. Kamu/Özel Kuruluş Projeleri

Üniversite dışındaki kamu veya özel kuruluşlarla yürütülen Ar-Ge veya Ür-Ge projelerinde görev almak 5 puan kazandırır. Bu çalışmalar, fen ve matematik ilkelerinin endüstriyel veya toplumsal uygulamalara dönüştürülmesinde kritik rol oynar.

9.4. Üniversitedeki BAP Projeleri

Üniversitelerin BAP (Bilimsel Araştırma Projeleri) birimleri tarafından desteklenen ve tez/uzmanlık projeleri hariç tutulan araştırmalarda yürütücü olmak 3 puan değerindedir. Fen Bilimleri ve Matematik alanında BAP projeleri, disiplin içinde yeni araştırma gruplarının oluşmasına katkı sağlayabilir.

9.5. Puan Sınırı

Bu kategoriden alınabilecek maksimum puan 30’dur. Fen Bilimleri ve Matematik alanlarında projelerin yoğun olması nedeniyle bu üst sınır, tek bir kategoriden aşırı puan toplama olasılığını sınırlandırır.

10. Bilimsel Toplantılar

10.1. Uluslararası Bilimsel Toplantılar (CPCI)

CPCI (Conference Proceedings Citation Index) kapsamına giren uluslararası bilimsel toplantılarda sunulan tam metin veya özet bildiriler 5 puan değerindedir. Fen Bilimleri ve Matematik’te bu tür toplantılar, disiplinin en güncel gelişmelerinin paylaşıldığı platformlar olarak dikkate değerdir.

10.2. Diğer Uluslararası/Ulusal Bilimsel Toplantılar

Başka uluslararası veya ulusal bilimsel toplantılarda (tanımlanan koşulları sağlayan) sunulan tam metin veya özetler 3 puan kazandırır. Burada esas alınan şart, toplantının düzenleme kurulunda bir akademik kurum veya branş derneğinden temsilcinin resmî olarak görevlendirilmiş olmasıdır (UAK, 2025).

10.3. Zorunlu Puan ve Üst Sınır

Doktora sonrası dönemde bu kategoriden en az 5 puan almak zorunludur. Aynı kongrede sunulan birden fazla çalışma varsa sadece biri puan alabilir. Toplamda en fazla 10 puan elde edilebilir. Bu uygulama, adayın farklı konferanslara katılımını ve çalışmalarını çeşitlendirmesini teşvik eder.

11. Eğitim-Öğretim Faaliyetleri

11.1. Ders Verme

Doktora sonrası eğitim-öğretim faaliyetleri, Fen Bilimleri ve Matematik alanında da büyük önem taşır. Adayın dönemlik programlarda dört farklı yarıyılda veya yıllık programlarda iki farklı yılda ön lisans/lisans/lisansüstü düzeyde ders vermiş olması 2 puan kazandırır. Bu maddeden en az 2 puan alması zorunludur ve üst sınır 6’dır (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr).

11.2. Kadrolu Öğretim Elemanı Olarak Görev Yapmak

Doktora unvanının alınmasından sonra en az 2 yıl yükseköğretim kurumlarında kadrolu öğretim elemanı olarak görev yapanlar, bu kategoriden doğrudan 2 puan alır. Fen Bilimleri ve Matematik’te araştırma laboratuvarları ve deneysel çalışmalar sıkça olduğu için, öğretim faaliyeti de adayın aynı zamanda deneysel altyapıyı öğrencilere aktarması bakımından önemlidir.

12. Patent/Faydalı Model

12.1. Uluslararası Patent

Tescil edilmiş uluslararası patent, Fen Bilimleri ve Matematik alanında yenilikçi buluşların korunmasını gösterir ve 20 puan değerindedir. Buluş basamağı, yenilik ve sanayiye uygulanabilirlik ölçütlerini karşılayan patentler bu kapsamda kabul edilir (UAK, 2025).

12.2. Ulusal Patent

Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescil edilmiş ulusal patent 10 puan kazandırır. Fen ve Matematik temelli buluşlar, çok çeşitli sektörlere uygulanabilirlik gösterebilir.

12.3. Faydalı Model

Tescil edilmiş faydalı model, 5 puan değerindedir. Patent kadar kapsamlı inceleme sürecinden geçmeyen ancak pratik bir yenilik sunan buluşlar bu şekilde değerlendirilir.

12.4. Kişisel Patent Başvurusu

Kişisel patent başvurusu yapmak 2 puan sağlar. Tescil gerçekleşmeden de bu başvuru belirli oranda adayın yenilikçi düşünce yeteneğini yansıtır. Ancak tescil edilmesi durumunda puan değeri daha yüksek olur.

12.5. Puan Paylaşımı

Bir patent ya da faydalı model birden fazla kişi adına tescil edilmişse puan, kişiler arasında eşit bölünür. Fen Bilimleri ve Matematik alanındaki buluşlar genellikle çoklu araştırma ekibiyle geliştirildiğinden bu kural, adil puan paylaşımı için gereklidir.

13. Ödül

13.1. YÖK ve TÜBİTAK Ödülleri

YÖK Yılın Doktora Tezi Ödülü, YÖK Üstün Başarı Ödülü, TÜBİTAK Bilim Ödülü, TÜBİTAK Teşvik Ödülü (UBYT hariç), TÜBA GEBİP ve TÜBA TESEP gibi prestijli ödüllerden herhangi birini alan aday, 25 puan elde eder (UAK, 2025). Fen Bilimleri ve Matematik’te bu tür ödüller, adayın üst düzey bilimsel yetkinlik sergilediğini gösterir.

13.2. Puan Sınırı

Bu kategoriden alınabilecek puanın üst limiti 25’tir. Yani aday birden fazla ödül almış olsa dahi, bu kategorideki puan toplamı 25’i aşamaz. Böylelikle ödüllerin tek başına doçentlik puanlamasında baskın hale gelmesi engellenir.

14. Editörlük

14.1. Uluslararası Dergi Editörlüğü

SCIE, SSCI, AHCI, ESCI veya Scopus kapsamındaki dergilerde editörlük yapmak 2 puan kazandırır. Fen Bilimleri ve Matematik’te bir derginin editörü olmak, adayın alanın yayın süreçlerini yönetme becerisini gösterir.

14.2. BKCI veya Scopus Kapsamındaki Kitapta Editörlük

BKCI veya Scopus tarafından taranan kitaplarda editörlük yapmak 1 puan değerindedir. Örneğin çok yazarlı bir akademik eserin fen/matematik konularında editörlüğünü yürütmek bu puanlamaya girer.

14.3. TR Dizin Kapsamındaki Dergi Editörlüğü

TR Dizin’de taranan ulusal dergilerde editörlük yapmak da 1 puan değerindedir. Fen Bilimleri ve Matematik alanında ulusal yayın kalitesini yükseltmek, editörlük görevlerinin temel amaçlarındandır.

14.4. Puan Sınırı

Editörlük faaliyetlerinden alınabilecek toplam puan, 4’ü aşamaz. Aday birden fazla dergide görev alsa bile bu üst sınır sabittir. Bu kural, editörlüğün önemli ancak tek başına belirleyici olmayan bir faaliyet olarak konumlanmasını sağlar.

15. Diğer Kriterler

15.1. Web of Science H-indeksi

Adayın Web of Science veritabanına göre en az 5 düzeyinde bir h-indeksine sahip olması, 5 puan olarak değerlendirilir (UAK, 2025). H-indeksi, yazarın hem yayın sayısını hem de bu yayınların atıf alma durumunu bir arada ölçmesi bakımından fen ve matematik camiasında sıkça kullanılan bir metriktir.

15.2. Yurt Dışı Araştırma veya Öğretim Faaliyeti

YÖK’ün kabul ettiği sıralama kuruluşlarından (ARWU, CWTS Leiden, QS, THE, URAP) herhangi birinde ilk 300’de yer alan bir üniversitede, kesintisiz en az altı ay süreyle yurt dışı araştırma veya öğretim faaliyetinde bulunan adaylar 5 puan kazanır. Fen Bilimleri ve Matematik alanlarında yurt dışı araştırma deneyimi, uluslararası iş birliği ve küresel görünürlük açısından önemlidir.

15.3. Üst Sınır

Bu madde kapsamındaki puanlar en fazla 10 olabilir. Yani aday hem h-indeks şartını sağlayıp hem de yurt dışı deneyimine sahip olsa bile toplam 10 puanı aşamaz. Amaç, farklı faaliyetlerin dengeli bir şekilde değer bulmasını sağlamaktır.

16. Değerlendirme ve Sonuç

Fen Bilimleri ve Matematik Temel Alanı, özellikle deneysel ve kuramsal çalışmaların hızla geliştiği bir alandır ve bu alanda doçentlik unvanı almak isteyen adayların çok boyutlu bir akademik yetkinliğe sahip olmaları beklenir. 2025 Mart dönemi doçentlik başvuru şartları da bu çok boyutlu yapıyı yansıtacak şekilde tasarlanmış; adayın makale yayınlarından atıflara, tez danışmanlıklarından bilimsel projelere, kitaptan patent faaliyetlerine kadar uzanan geniş bir yelpazede yeterlilik göstermesini talep etmektedir (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr).

Özellikle uluslararası makaleler alanında getirilen “başlıca yazar” kavramı ve Q1, Q2, Q3 dergilerde alınması gereken asgari puanlar, adayın doktora sonrasında uluslararası standartlarda nitelikli araştırmalar yapmasını sağlamayı hedefler. Biyoloji, Kimya, Fizik gibi deneysel ağırlıklı alanlarla Matematik ve İstatistik gibi kuramsal alanlar arasındaki puan farklılıkları, disiplinlerin yapısını ve yayın dinamiklerini göz önünde bulundurur.

Ulusal makaleler ve TR Dizin kapsamındaki dergiler de Türkiye’deki bilim camiasına katkıyı vurgulamaktadır. Lisansüstü tezlerden üretilen yayınların toplam puanının sınırlandırılması ise adayın doktora sonrası bağımsız çalışmalarını teşvik etme amacını yansıtır. Aynı zamanda proje, atıf, editörlük, bilimsel toplantı gibi farklı faaliyetlerin puanlanması, çok yönlü bir akademik portre oluşturmayı sağlar. Patent ve faydalı model gibi yenilikçi çıktılar, fen ve matematik alanlarında sanayi ve teknoloji ile etkileşimin önemini vurgular.

Tüm bu kriterlerin ortak paydası, Türkiye’de bilimsel kalitenin ve uluslararası görünürlüğün artırılmasıdır. Adayların, doktora derecesini aldıktan sonra bu kriterleri dikkatle inceleyerek akademik planlamalarını yapmaları büyük önem taşır. Örneğin, doktora sonrası ilk birkaç yıl içinde Q1, Q2 veya Q3 dergilerde düzenli olarak yayın yapmayı hedeflemek, ulusal makale puanlarını da zamanında tamamlamak, proje çalışmalarına aktif biçimde katılmak ve öğrenci tez danışmanlığı üstlenmek, uzun vadede doçentlik başvurusunu kolaylaştıracak stratejik adımlardır.

Adayın kendi çalışmalarına özeleştirel bir gözle bakarak “hangi kategorilerde puan eksiği var” sorusunu sürekli gündemde tutması yararlı olacaktır. Örneğin, çok sayıda uluslararası makalesi olmasına rağmen TR Dizin yayın eksiği varsa, bu açığı kapatmak üzere ulusal düzeyde kaliteli dergilerde de yayın yapmak gerekir. Ya da adayın atıf puanında bir eksiklik söz konusuysa, bilimsel iş birliği ağını genişletmek, çalışmaları daha görünür kılacak konferanslarda sunum yaparak uluslararası araştırmacılarla iletişimi artırmak önemli stratejiler olabilir. Proje deneyimi zayıf olan bir aday ise AB Çerçeve Programları veya TÜBİTAK projelerinde yer alarak hem maddi hem de bilimsel destek sağlayacak bir alt yapıya kavuşabilir.

Sonuç olarak, Fen Bilimleri ve Matematik Temel Alanı 2025 Mart dönemi doçentlik başvuru şartları, doktoradan sonra bilimsel üretkenliğin sürdürülmesini, yayınların uluslararası kalitede olmasını ve farklı faaliyet alanlarında çeşitlilik oluşturulmasını şart koşar. Bu kriterlerin temelini oluşturan anlayış, bilimin evrensel bir çaba olması ve fen-matematik alanlarında rekabetin küresel düzeyde gerçekleştiği gerçeğidir. Türkiye’de akademik yükseltme mekanizması, bu küresel rekabette nitelikli araştırmacıların yetişmesini ve bilimsel çalışmaların uluslararası standartlarla uyumlu olmasını hedeflemektedir. Adaylar, burada anlatılan hususlara dikkat ederek akademik kariyer planlamalarını yaptıklarında, doçentlik başvurusu sürecini daha şeffaf ve başarılı bir şekilde yönetebilir.

Kaynakça

  • UAK (2025). Fen Bilimleri ve Matematik Temel Alanı 2025 Mart Dönemi Doçentlik Başvuru Şartları. https://www.uak.gov.tr

Anahtar Kelimeler (Virgülle Ayırılmış)

Fen Bilimleri, Matematik, Doçentlik, Başlıca Yazar, Uluslararası Makale, Ulusal Makale, TR Dizin, Lisansüstü Tez, Puanlama Sistemi, Proje Yürütücülüğü, Atıf, Patent, Editörlük, Eğitim Öğretim Faaliyetleri, H-indeksi

by wporganizasyon Uncategorized

SCI-SSCI yayın yapmanın ipuçları

SCI-SSCI yayın yapmanın ipuçları

 

  1. GİRİŞ

Akademik dünyada, bir araştırmanın değeri ve bilimsel camiadaki görünürlüğü yalnızca çalışmanın içeriğiyle değil, aynı zamanda yayımlandığı derginin uluslararası tanınırlığıyla da ölçülür. Science Citation Index (SCI) ve Social Sciences Citation Index (SSCI), bu anlamda en prestijli indeksler arasında yer alır (Karasar, 2020). SCI; fen, mühendislik ve tıp gibi alanları kapsarken, SSCI; sosyoloji, psikoloji, eğitim, işletme, ekonomi ve iletişim gibi sosyal bilimler alanlarını içerir (Day & Gastel, 2012).

Her iki indeks de Clarivate Analytics (önceki adıyla Thomson Reuters) tarafından yönetilen Web of Science platformunda yer almakta ve akademik yayınların atıf analizini sağlayarak bilimsel etkiyi ölçmektedir. Bu indekslerde yayımlanan makaleler, çoğu üniversite ve araştırma kurumunun akademik yükselme ve değerlendirme kriterlerinde büyük önem taşır (Creswell, 2018). Dolayısıyla, SCI-SSCI kapsamındaki dergilerde makale yayımlamak, araştırmacının uluslararası düzeyde kabul görmesi ve itibar kazanması bakımından kritik bir adımdır.

Bu kapsamlı rehberde, SCI-SSCI kapsamında yayın yapmanın tüm aşamalarına dair detaylı bilgiler, stratejiler ve bol örnekli açıklamalar bulacaksınız. Metin, araştırma konusu seçiminden hakem değerlendirme süreçlerine, dergi seçimi yöntemlerinden atıf yönetimine kadar pek çok konuyu bütüncül bir bakış açısıyla ele almaktadır. Ayrıca, akademik yazım sürecinde sık yapılan hatalar, çözüm yolları ve pratik ipuçları da bu metinde yer almaktadır.

  1. SCI VE SSCI’NİN TEMEL ÖZELLİKLERİ

2.1. Tarihsel Gelişim

  • SCI’nin Ortaya Çıkışı
    SCI, Eugene Garfield’ın atıf indeksi fikrini hayata geçirmesiyle 1960’lı yıllarda bilim dünyasına kazandırılmıştır (Garfield, 1979). Öncül olarak fen, kimya, fizik ve tıp gibi temel bilimlere odaklanan bu indeks, zamanla farklı disiplinleri de kapsamına alarak genişlemiştir.
  • SSCI’nin Kurulması
    Sosyal bilimler alanında da atıf analizine olan ihtiyaç neticesinde Social Sciences Citation Index (SSCI) hayata geçirilmiştir. Psikoloji, sosyoloji, siyaset bilimi, işletme ve eğitim gibi geniş bir yelpazeyi içeren bu indeks, özellikle sosyal bilimcilerin akademik çıktılarını görünür kılmak açısından büyük önem taşır (Creswell, 2018).

2.2. Kapsam ve Disiplinler

  • SCI: Kimya, biyoloji, tıp, mühendislik, malzeme bilimi, fizik gibi alanlardan yüzlerce dergiyi içine alır. “SCI-Expanded” ise daha da genişletilmiş bir liste sunarak benzer alanlardan daha fazla dergiyi kapsar.
  • SSCI: Sosyal bilimlerin her alt dalını (ekonomi, işletme, finans, eğitim, psikoloji, sosyoloji, antropoloji vb.) barındırır.
  • Öteki İndeksler: Arts & Humanities Citation Index (AHCI) beşerî bilimleri, Emerging Sources Citation Index (ESCI) ise yeni ve gelişmekte olan dergileri kapsar (Day & Gastel, 2012).

2.3. Neden SCI-SSCI Yayınları Önemli?

  1. Atıf Oranı ve Bilinirlik
    SCI-SSCI kapsamında yayımlanan makaleler, dünya çapındaki araştırmacılar tarafından daha fazla okunur ve atıf alır. Bu, makalenin görünürlüğünün yüksek olması sayesinde gerçekleşir (Karasar, 2020).
  2. Akademik Yükselme ve Kariyer
    Bilhassa üniversite ve araştırma kurumlarında akademik terfiler, projelere başvurular ve performans değerlendirmeleri için SCI-SSCI yayınları başat bir role sahiptir.
  3. Fon ve Proje Destekleri
    Proje değerlendirme komiteleri, yazarların SCI-SSCI yayınlarına sıkça bakarak araştırma becerileri ve bilimsel etkiyi değerlendirir (Creswell, 2018).
  1. ARAŞTIRMA KONUSUNUN SEÇİMİ VE LİTERATÜR TARAMASI

3.1. Özgün Bir Konu Belirleme

Bilimsel bir çalışmanın temel dayanağı, özgün bir araştırma sorusunun veya hipotezin varlığıdır. Özellikle SCI-SSCI dergiler, literatüre katkısı net olmayan veya tekrar niteliğindeki çalışmalara sıcak bakmaz (Booth, Colomb & Williams, 2008). Bu nedenle araştırmacı, konusunu seçerken şu noktalara odaklanmalıdır:

  • Literatürdeki boşluk (gap) veya tartışmalı alanın belirlenmesi.
  • Kuramsal olarak yetersiz açıklanmış, uygulamada eksik kalmış veya yeni teknolojik-sosyal gelişmelerle ortaya çıkan meselelerin tespiti.
  • Disiplinler arası perspektif (örn. biyoteknoloji ve etik, yapay zekâ ve sosyoloji gibi).

3.2. Kapsamlı Literatür İncelemesi

Bir araştırma konusunu seçtikten sonra, kapsamlı bir literatür taraması yapmak esastır. Web of Science, Scopus, Google Scholar gibi veri tabanları bu aşamada önemli araçlardır (Karasar, 2020). Taramada izlenecek adımlar:

  1. Anahtar Kelime Belirleme: Örneğin, “organizational commitment,” “job satisfaction,” “transformational leadership,” “machine learning,” “renewable energy” vb.
  2. Eski ve Yeni Kaynakların Dengesi: Klasik çalışmalarla güncel araştırmalar arasında bağlantı kurulmalıdır.
  3. Kaynakların Kayıt Altına Alınması: Referans yönetimi yazılımları (Zotero, Mendeley, EndNote vb.) kullanmak, kaybolmaları önler ve kaynakça düzenlemesini kolaylaştırır.

3.3. Literatürde Boşluk (Gap) Arayışı

Birçok dergi, “Bu çalışma literatüre ne katkı sağlıyor?” sorusuna açık ve net yanıt arar (Day & Gastel, 2012). Bu nedenle literatür taramasını şu bilinçle yürütmek önemlidir:

  • Hangi teorik açıklamalar yetersiz kalmıştır?
  • Hangi yöntemler, hangi sorunlarda eksik sonuçlar vermiştir?
  • Hangi coğrafi bölgeler veya demografik gruplar henüz incelenmemiştir?

Bu soruları netleştirerek “araştırma problemi” oluşturmak, SCI-SSCI dergilerin dikkatini çekmenin en kritik adımlarından biridir.

  1. ARAŞTIRMA TASARIMI: YÖNTEM VE METODOLOJİ SEÇİMİ

4.1. Araştırma Deseni (Design)

  1. Nicel Yöntem (Kantitatif)
    • Deneysel tasarım (Experimental design)
    • Kesitsel (Cross-sectional) veya uzunlamasına (Longitudinal) anketler
    • Regresyon, ANOVA, yapısal eşitlik modellemesi (SEM) gibi istatistiksel analizler
  2. Nitel Yöntem (Kalitatif)
    • Vaka analizi (Case study)
    • Derinlemesine görüşmeler (In-depth interviews)
    • Odak grup çalışmaları (Focus groups), içerik analizi
  3. Karma Yöntem (Mixed Methods)
    • Hem nicel hem de nitel verileri bir araya getirerek daha kapsamlı bir analiz sunmak (Creswell, 2018).

4.2. Ölçüm Araçları ve Veri Toplama

SCI-SSCI dergileri, veri toplama araçlarının geçerlilik (validity) ve güvenirlik (reliability) analizlerinin açıkça raporlanmasına büyük önem verir (Karasar, 2020). Bu bağlamda:

  • Seçilen ölçeklerin literatür dayanağı (örn. Cronbach Alfa katsayısı, test-tekrar test güvenirliği)
  • Denek veya katılımcı sayısının yeterliliği (ör. G*Power gibi örneklem hesaplama yazılımları)
  • Veri toplama sürecindeki etik onay prosedürleri (örn. kurumsal etik kurul onayı)

4.3. Veri Analizi Stratejileri

  • Nicel Analiz: Betimsel istatistikler, korelasyon, regresyon, ANOVA, MANOVA, parametre tahmini, yapısal eşitlik modellemesi vb.
  • Nitel Analiz: İçerik analizi, tematik analiz, betimsel analiz veya tümevarım-tümdengelim yaklaşımları. Kodlama ve tema geliştirme süreci detaylandırılmalı (Day & Gastel, 2012).
  • Yazılım Araçları: SPSS, R, Python, NVivo, MAXQDA gibi programlar, analizleri standartlaştırır ve raporlamayı kolaylaştırır.

Bu aşamada, analiz tekniklerinin seçilen araştırma sorusuyla uyumlu olması, hakemlerin çalışmaya dair olumlu bir kanaate varmasında belirleyicidir (Booth et al., 2008).

  1. MAKALE YAZIM SÜRECİ

5.1. Makale Yapısı

5.1.1. Başlık (Title)

  • Kısa, öz ve vurucu
  • Makalenin temel içeriğini yansıtmalı
  • Gerektiğinde alt başlık eklenebilir (Karasar, 2020)

Örnek: “Predicting Employee Turnover: The Mediating Role of Job Satisfaction in Remote Work Settings”

5.1.2. Özet (Abstract)

  • Genellikle 150-300 kelime arası
  • Araştırmanın amacı, yöntemi, bulguları ve sonuçları özetlenir
  • Özgün katkı bir cümle ile vurgulanmalıdır (Creswell, 2018)

5.1.3. Anahtar Kelimeler (Keywords)

  • 4-6 anahtar kelime genelde yeterli
  • Makalenin indekslenmesini ve bulunmasını kolaylaştırır
  • Konuyla doğrudan ilişkili kavramlar seçilmelidir

5.1.4. Giriş (Introduction)

  • Literatürdeki eksik veya çelişkileri belirterek konuya giriş yapılır
  • Kuramsal çerçeveye hafifçe temas edilir
  • Araştırma sorusu veya hipotezleri açıkça ortaya konulur

5.1.5. Kuramsal Çerçeve / Literatür İncelemesi

  • Daha kapsamlı teori ve hipotez geliştirme bölümü
  • Ana kavramların tanımlanması ve ilişkilerin kurulması
  • Var olan çalışmaların eleştirel değerlendirmesi (Booth et al., 2008)

5.1.6. Yöntem (Methodology)

  • Örneklem veya çalışma grubunun seçilme biçimi
  • Ölçüm araçları ve veri toplama süreci
  • Analiz yöntemleri ve yazılım araçları

5.1.7. Bulgular (Findings / Results)

  • Elde edilen sonuçlar tablo, grafik, diyagram vb. yardımıyla sunulur
  • İstatistiksel sonuçlar (p-değerleri, etki büyüklüğü, güven aralıkları) raporlanır
  • Nitel analizlerde kodlar, temalar ve örnek alıntılar kullanılır

5.1.8. Tartışma (Discussion)

  • Bulguların literatür ve kuramsal çerçeveyle ilişkisi açıklanır
  • Olası çelişkiler veya desteklenen hipotezler irdelenir
  • Çalışmanın sınırlılıkları ve geleceğe dönük araştırma önerileri belirtilir (Day & Gastel, 2012)

5.1.9. Sonuç (Conclusion)

  • Çalışmanın genel katkısını net bir şekilde özetler
  • Uygulamalı sonuçlara, politik ya da yönetimsel önerilere değinilebilir
  • Ana mesajı vurgulayarak makaleyi sonlandırır

5.1.10. Kaynakça (References)

  • Derginin istediği formatta (APA, Harvard, Chicago vb.) düzenlenmelidir
  • Metin içi atıflarla birebir örtüşmeli
  • Güncel ve alanla ilgili kaynakların yer aldığı, eksiksiz bir liste hazırlanmalıdır

5.2. Dil, Üslup ve Yazım Kuralları

  • Resmî ve akademik bir ton kullanılmalıdır, ancak aşırı karmaşık cümlelerden kaçınılmalıdır.
  • İngilizce Düzeltisi: Eğer anadil İngilizce değilse, proofreading ve language editing hizmetlerinden yararlanmak yararlı olacaktır (Karasar, 2020).
  • Yazım Hataları ve Düzen: Tablolar, grafikler ve şekiller düzgün şekilde numaralandırılmalı; ilgili metin içinde atıfta bulunulmalıdır.

5.3. Yaygın Hatalar ve Çözüm Önerileri

  • Belirsiz Hipotezler: Hipotezlerin neyi test edeceği açıkça belirtilmelidir. Aksi hâlde hakemler, çalışmanın amacını belirsiz bulabilir.
  • Eksik Yöntem Detayları: Tekrarlanabilirlik (replication) için yöntem bilgilerinin yeterince ayrıntılı olması önemlidir.
  • Uygun Olmayan Referanslar: Güncel literatürü göz ardı etmek veya sadece kendine atıf yapmak, olumsuz bir izlenim yaratır (Creswell, 2018).
  • İntihal ve Kaynak Gösterme Sorunları: Tüm alıntılar doğru biçimde atfedilmeli, intihal taraması (Turnitin, iThenticate vb.) yapılmalıdır.
  1. DERGİ SEÇİMİ VE STRATEJİLER

6.1. SCI mı, SSCI mi?

  • Fen ve Uygulamalı Bilimler: Kimya, biyoloji, mühendislik, tıp vb. alanlarda SCI kapsamındaki dergiler öncelikli tercihtir.
  • Sosyal Bilimler: Psikoloji, sosyoloji, işletme, iktisat, uluslararası ilişkiler vb. alanlarda SSCI kapsamındaki dergiler hedeflenir.
  • Kesişim Alanları: Örneğin, sağlık iletişimi veya nöroekonomi konuları, hem SCI hem de SSCI’de yer alabilen disiplinler arası çalışmalardır (Day & Gastel, 2012).

6.2. Dergi Etki Faktörü (Impact Factor), CiteScore ve Diğer Metrikler

  • Impact Factor (IF): Clarivate Analytics tarafından hesaplanır, derginin son iki yıldaki makalelerinin ortalama atıf sayısını gösterir.
  • CiteScore: Scopus veritabanına dayanır, benzer mantıkla atıf performansını ölçer.
  • H-Endeksi (H-Index): Derginin ve yazarların genel etki düzeyini yansıtır (Creswell, 2018).

Yayın stratejisi belirlerken sadece IF’ye odaklanmak yerine, derginin kapsamı, hedef kitlesi, editöryal politikaları ve ortalama hakemlik süresi gibi faktörler de göz önünde bulundurulmalıdır (Karasar, 2020).

6.3. Dergi Bulma Yöntemleri

  1. Web of Science Master Journal List
    • Konu veya dergi adı arayabilir, indeks kapsamını filtreleyebilirsiniz.
  2. BİDAM (Bilimsel İndeksli Dergi Arama Motoru)
    • Özellikle Türkiye’de geliştirilen bu arama motoru, SCI, SSCI, SCI-Expanded, ESCI gibi indekslerde taranan dergileri listeler.
  3. Scopus
    • Başka bir veri tabanı olarak genel bir bakış sunar.
  4. Danışman ve Meslektaş Önerileri
    • Alanında uzman hocaların tecrübesine başvurmak, hızlı yönlendirme sağlayabilir (Booth et al., 2008).

6.4. Dergi Seçerken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

  • Dergi Kapsamı: Çalışmanızın konu ve yöntemsel yaklaşımı, derginin kapsamıyla uyuşmalıdır.
  • Hakem Süresi: Bazı dergiler 6 ay, bazıları 1 yıl ya da daha uzun bir süreçte dönüş yapabilir.
  • Kabul Oranı: Çok prestijli dergilerde reddetme oranı %80-90 seviyesinde olabilir (Day & Gastel, 2012).
  • Ücretler (APC): Açık erişim veya makale işlem ücreti (Article Processing Charge) politikalarını mutlaka inceleyin.
  1. MAKALE GÖNDERİMİ (SUBMISSION) VE HAKEM SÜRECİ

7.1. Kapak Mektubu (Cover Letter) Hazırlama

Editöre hitaben yazılan ve makalenin neden bu dergide yayımlanması gerektiğini açıklayan kısa mektuptur. İçermesi gerekenler:

  • Araştırmanın özgünlüğünü kısa bir özetle anlatmak
  • Derginin kapsamıyla uyuşma gerekçeleri
  • Önceki benzer çalışmalarla farklılıklar (Creswell, 2018)

Örnek bir başlangıç:

*“Sayın Editör,

‘The Impacts of Transformational Leadership on Organizational Commitment: A Meta-Analytical Review’ başlıklı çalışmamızı incelemeniz için saygıyla sunarız. Bu araştırma, son on yılda yayımlanmış 45 çalışmayı meta-analitik yöntemlerle değerlendirerek, dönüştürücü liderlik tarzının örgütsel bağlılık üzerindeki etkisini kantitatif bir çerçevede ortaya koymaktadır…”*

7.2. Çevrimiçi Sistem (Online Submission)

Birçok SCI-SSCI dergi, ScholarOne veya Editorial Manager gibi platformlar üzerinden makale alır. Burada:

  • Yazar bilgileri, kurum bilgileri
  • Makale dosyası (anonim sürüm)
  • Tablo ve şekil ekleri
  • Etik onay ve telif formları

gibi belgeler eksiksiz yüklenmelidir. Aksi takdirde editör, gönderiyi incelemeden “desk reject” kararı verebilir (Karasar, 2020).

7.3. Hakem Değerlendirme (Peer Review) Türleri

  • Çift Kör Hakemlik (Double-Blind): Yazar ve hakem birbirinin kimliğini görmez.
  • Tek Kör Hakemlik (Single-Blind): Hakem yazarın kimliğini görebilir, ancak yazar hakemin kimliğini göremez.
  • Açık Hakemlik (Open Review): Hem yazar hem hakem kimliği bellidir (Day & Gastel, 2012).

SCI-SSCI dergilerin çoğu, objektiflik gerekçesiyle çift kör hakemlik sistemini uygular.

7.4. Hakem Değerlendirme Süreci

  1. Ön İnceleme (Desk Review): Editör, gönderilen makalenin dergi kapsamına ve temel kalite kriterlerine uyup uymadığına bakar.
  2. Hakem Ataması: Genellikle iki veya üç hakem atanır. İlgili uzmanlık alanına sahip hakemler seçilir.
  3. Hakem Raporu: Hakemler makaleyi inceler, revizyon, kabul veya red önerisi getirir (Booth et al., 2008).

Hakem raporları çoğu zaman aşağıdaki kategorilerde sonuçlanır:

  • Minor Revision (Küçük Düzeltme)
  • Major Revision (Büyük Düzeltme)
  • Rejection (Reddetme)
  • Acceptance (Kabul)
  1. REVİZYON VE REDDETME DURUMLARI

8.1. Revizyon (Minor ve Major) Yönetimi

  • Hakem Yorumlarına Tek Tek Cevap: Her bir yoruma detaylı, saygılı ve çözüm odaklı yaklaşmak.
  • Değişikliklerin İşaretlenmesi: Revize metin içinde, ek açıklamalar veya renkli vurgularla hangi bölümde hangi değişikliğin yapıldığı belirtilmeli.
  • Zaman Yönetimi: Revizyon için sıkı bir tarih sınırlaması olabilir (örn. 4 hafta). Makul bir süre içinde düzenlemeleri tamamlamak gerekir (Creswell, 2018).

Örnek revizyon yanıtı:

“Hakem 1 Yorumu: ‘Ölçeklerden elde edilen verilerin geçerliliğini daha kapsamlı raporlamanız gerekir.’
Yanıtımız: Sayfa 7’de, Yöntem bölümünde geçerlilik ve güvenirlik analizlerini (CVR, CVI ve Cronbach Alfa) ayrıntılı biçimde ekledik. Tablo 2 bu analize ait sonuçları içermektedir…”

8.2. Reddetme (Rejection) Sonrası Stratejiler

Makale reddedilebilir; bu, her zaman çalışmanın kalitesiz olduğu anlamına gelmez. Reddin başlıca gerekçeleri şunlar olabilir (Day & Gastel, 2012):

  • Dergi kapsamına uymama.
  • Önemli metodolojik kusurlar veya verilerin yetersizliği.
  • Makalenin özgünlükten yoksun olması.

Reddedilen makale üzerinde düzeltmeler yaparak başka bir dergiye gönderebilirsiniz. Bu noktada:

  1. Hakem yorumları doğrultusunda eksiklikleri giderin.
  2. Yeni derginin kapsam ve format kurallarına uyarlayın.
  3. Makale takip mektubunda (cover letter) önceki deneyimden öğrendiklerinizi kısaca belirtebilirsiniz (Karasar, 2020).

8.3. Tekrar Gönderim (Resubmission)

Bazı dergiler, majör revizyonlar veya reddetme kararından sonra düzeltmeleri göze alabileceklerini belirtirler. Eğer editör “resubmit” seçeneğini açıkça işaretlediyse, makalenizi aynı dergiye de tekrar gönderebilirsiniz. Ancak, bu durumda hakemlerin önceki eleştirilerini eksiksiz karşılamak çok önemlidir (Booth et al., 2008).

  1. KABUL ALMA VE YAYIN SONRASI ADIMLAR

9.1. Makale Kabulü Sonrası (Proofreading ve Dizgi)

Makale kabul edildikten sonra şu aşamalar başlar:

  1. Proofreading: Yazım, noktalama, tablo veya şekil numaralandırmalarındaki hatalar düzeltilir.
  2. Dizgi (Typesetting): Derginin basım formatına uygun hâle getirilir.
  3. Yazarın Son Kontrolü: Yazar, son “proof” sürümünü inceleyerek minör hataları bildirmelidir (Day & Gastel, 2012).

Bu aşamada büyük içerik değişikliklerine genellikle izin verilmez.

9.2. Telif Hakkı (Copyright) ve Açık Erişim (Open Access)

  • Telif Sözleşmesi: Dergi, makalenin telif hakları veya yayın haklarını devralabilir ya da yazarla paylaşabilir.
  • Açık Erişim Seçeneği: Bazı dergiler makale işlem ücreti (APC) talep ederek makaleyi herkesin erişimine açar. Bu, makalenin görünürlüğünü ve atıf alma olasılığını artırabilir (Karasar, 2020).

9.3. Makalenin Yaygınlaştırılması

  • Akademik Sosyal Ağlar: ResearchGate, Academia.edu gibi platformlarda çalışma özetini veya linkini paylaşmak atıf sayısını artırabilir.
  • Konferans Sunumları: Makale bulgularını sözlü ya da poster sunumuyla paylaşarak bilimsel iletişimi destekleyebilirsiniz.
  • Kişisel Web Sayfası: Kişisel web sitenizde ya da kurumsal sayfanızda makalenize ait kısa tanıtımlar ve linkler verebilirsiniz (Creswell, 2018).
  1. ATIF ALMA VE AKADEMİK İTİBAR YÖNETİMİ

10.1. Atıf (Citation) ve H-Endeksi

  • Atıf: Diğer araştırmacıların, yayınınızda yer alan bulguları ya da kuramsal çerçeveyi referans göstermesidir.
  • H-Endeksi (Hirsch Index): Akademisyenlerin, belirli bir sayıda yüksek atıf alan yayın üretmesini esas alan bir metrik. Örneğin, h-endeksiniz 10 ise, en az 10 makalenizin her biri en az 10 atıf almıştır (Hirsch, 2005).

Bu metrikler, akademik performans değerlendirmesinde sıklıkla kullanılır. SCI-SSCI dergilerde yayımlanan çalışmalar, genelde daha yüksek atıf alma potansiyeline sahiptir (Day & Gastel, 2012).

10.2. Araştırmacı Profilleri ve Platformlar

  • ORCID (Open Researcher and Contributor ID): Yazarları benzersiz kimlik numaralarıyla tanımlar.
  • Google Scholar: Makalelerin atıf sayısını, h-indeksini ve i10-indeksini takip etmeyi kolaylaştırır.
  • ResearchGate, Academia.edu: Akademik sosyal ağlar, araştırmacıların birbirleriyle etkileşime girmesini sağlayarak atıf ve işbirliği fırsatlarını artırabilir (Booth et al., 2008).

10.3. Bilimsel Ağ ve İşbirlikleri

  • Çalışma konunuzla ilgili konferans ve sempozyumlara katılmak, potansiyel ortaklıkları geliştirir.
  • Misafir araştırmacı olarak başka bir kurumda kısa süreli çalışmalar yapmak, farklı veri setlerine ve uzmanlık alanlarına erişimi artırır.
  • Uluslararası araştırma projelerine dahil olmak, SCI-SSCI kapsamındaki çok yazarlı yayınların oluşumunu destekler (Karasar, 2020).
  1. ÖRNEK VAKA ANALİZLERİ: FARKLI DİSİPLİNLERDE SCI-SSCI YAYINLARI

11.1. Tıp ve Sağlık Bilimleri (SCI Odaklı)

  • Konu Örneği: “Yeni Nesil mRNA Aşılarının Etkinliği ve Güvenilirliği: Sistematik Derleme ve Meta-Analiz”
  • Dergi Tercihi: Vaccine, Lancet Infectious Diseases, Nature Medicine gibi SCI kapsamındaki yüksek etki faktörlü dergiler.
  • Hakem Süreci: Metodolojik rigor (titizlik) ve istatistiksel analizlerin güvenilirliğine çok dikkat edilir.
  • Anahtar İpuçları:
    1. Etik onay ve klinik veri paylaşım izinleri titizlikle dokümante edilmeli.
    2. Revizyon süreçlerinde yönteme dair ufak açıklar dahi ciddi itirazlara yol açabilir.

11.2. Mühendislik ve Teknoloji (SCI Odaklı)

  • Konu Örneği: “Yapay Zekâ Destekli Nesnelerin İnterneti Sistemlerinde Güvenlik Protokolleri: Yeni Bir Hibrit Şifreleme Yöntemi”
  • Dergi Tercihi: IEEE Transactions on Industrial Informatics, Computers & Security gibi SCI kapsamındaki dergiler.
  • Hakem Süreci: Hakemler, algoritmanın performansını gösteren ek deneyler talep edebilir.
  • Anahtar İpuçları:
    1. Kaynak kodu veya pseudo-code sunmak, tekrarlanabilirliği güçlendirir.
    2. Karşılaştırma tablolarında rakip yöntemlerle kendi yönteminizin başarı, hız, bellek kullanımı vb. metriklerini vurgulayın (Day & Gastel, 2012).

11.3. Sosyal Bilimler (SSCI Odaklı)

  • Konu Örneği: “Uzaktan Çalışmada Psikolojik Sözleşme İhlalleri ve Çalışan Verimliliği Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği”
  • Dergi Tercihi: Journal of Vocational Behavior, Human Resource Management, Organizational Behavior and Human Decision Processes (SSCI).
  • Hakem Süreci: Sosyal bilimlerdeki teorik çerçeveye ve hipotezlerin dayandığı literatüre özel önem gösterilir.
  • Anahtar İpuçları:
    1. Kültürel farklılıklara dikkat çekmek (Türkiye örneği gibi) kabul şansını artırabilir.
    2. Deneysel veya karma yöntem tasarımları, tek tip anket çalışmalarına göre daha çok ilgi çekebilir (Creswell, 2018).

11.4. Eğitim Bilimleri (SSCI Odaklı)

  • Konu Örneği: “Dijital Okuryazarlık Becerilerinin Ortaokul Öğrencilerinin Matematik Başarısına Etkisi: Karma Yöntemli Bir Araştırma”
  • Dergi Tercihi: Computers & Education, British Journal of Educational Technology (SSCI).
  • Hakem Süreci: Eğitimle ilgili politikalar, okul yönetimi ve eğitim psikolojisi literatürüyle entegrasyon ararlar.
  • Anahtar İpuçları:
    1. Araştırmada kullanılan dijital materyallerin veya platformların örnekleri eklenmeli.
    2. Verilerin geçerlik ve güvenirlik analizlerini (ör. madde analizi, pilot çalışma) detaylı raporlayın (Karasar, 2020).
  1. SIK KARŞILAŞILAN SORULAR VE ÇÖZÜMLER

12.1. Uzun Hakem Süreleri

Bazı dergilerde hakem süreci 8-12 ayı bulabilir. Bu, acil yayın ihtiyacı olanlar için dezavantajdır.

Çözüm:

  • Derginin önceki hakem süresi raporlarını ve yazar yorumlarını araştırmak.
  • Aciliyet durumunuzu kapak mektubunda kısaca belirtebilirsiniz; ancak editörlerin bu talebi kabul etme garantisi yoktur (Booth et al., 2008).

12.2. Yüksek Reddetme Oranları

Prestijli dergilerde reddedilme oranı bazen %80’i aşar. Bu, her zaman makalenin düşük kalitede olduğunu göstermez; dergiye gelen makale sayısı, editoryal tercih veya kapsamla ilgili olabilir.

Çözüm:

  • Reddetme gerekçelerini ayrıntılı inceledikten sonra, uygun değişikliklerle başka dergilere yönelmek.
  • Alternatif olarak, derginin “resubmit” çağrısı yapması durumunda hakem yorumlarını dikkatle uygulamak (Karasar, 2020).

12.3. İntihal (Plagiarism) Suçlamaları

İntihal, akademik camiada çok ciddi bir etik ihlaldir. Yazarın kendine ait önceki metinlerini kaynak göstermeden kullanması da self-plagiarism olarak değerlendirilir.

Çözüm:

  • Mümkün olduğunca özgün ifadeler kullanın.
  • Alıntı yapılan her metin için doğru atıf verin.
  • Makaleyi göndermeden önce iThenticate veya Turnitin benzeri bir intihal tespit aracında kontrol edin (Day & Gastel, 2012).

12.4. Veri Erişimi ve Paylaşımı

Birçok dergi, araştırma verilerinin şeffaf biçimde paylaşılmasını destekler. Fakat gizlilik, kurumsal kısıtlamalar veya kişisel veri koruma yasaları nedeniyle bu her zaman mümkün olmayabilir.

Çözüm:

  • Veri kısıtlamalarını kapak mektubunda veya Yöntem bölümünde açıklayın.
  • Anonimleştirilmiş veri setlerini GitHub, OSF (Open Science Framework) gibi platformlara yüklemeyi değerlendirin (Creswell, 2018).
  1. GELECEK PERSPEKTİFİ: DİJİTAL YAYINCILIK VE YENİ OLANAKLAR

13.1. Açık Erişim (Open Access) ve Açık Bilim (Open Science)

Son yıllarda, açık erişim politikaları giderek yaygınlaşıyor. Bazı finansman kurumları ve üniversiteler, projelerden çıkan yayınların açık erişim olarak sunulmasını zorunlu kılabiliyor (Karasar, 2020). Bu yaklaşım, bilginin hızlı yayılmasını ve atıf olanaklarının artmasını sağlasa da yazarlar için ek maliyet (APC) oluşturabilir.

13.2. Dijital Dergiler ve Hızlı Yayın

Bazı dergiler, klasik basılı sayıların yanı sıra Online First veya Early View adıyla makaleleri dijital ortamda erken yayımlamaktadır. Bu, makalenin atıf almasını hızlandırır (Booth et al., 2008).

13.3. Yeni Metrikler: Altmetrics ve Sosyal Ağ Analizleri

Makalenin sosyal medyada, haber sitelerinde, bloglarda ve diğer dijital platformlarda ne kadar yaygın paylaşıldığını gösteren “altmetrics”, akademik etkinin daha geniş kitlelere yayılmasını ölçmekte kullanılır (Day & Gastel, 2012). Bu durum, özellikle popüler konulu araştırmalar için hızlı görünürlük fırsatları sunar.

13.4. Disiplinler Arası Çalışmalar

Karmaşık toplumsal ve bilimsel sorunların çözümünde disiplinler arası araştırmaların önemi artmaktadır. Dolayısıyla, nöroekonomi, biyoetik, yapay zekâ hukuku gibi kesişim alanlarındaki yayınlar, SCI-SSCI içinde giderek daha fazla yer bulmaktadır (Creswell, 2018). Araştırmacılar, farklı disiplinlerden işbirlikleri geliştirerek daha kapsamlı projelere imza atabilirler.

  1. SONUÇ: BAŞARILI BİR SCI-SSCI YAYIN İÇİN İPUÇLARI
  1. Özgün ve Değerli Bir Konu Seçin
    • Literatürdeki eksik ve tartışmalı noktaları tespit edin.
    • Çalışmanızın teorik ve/veya pratik katkısını netleştirin.
  2. Sistemli Bir Literatür Taraması Yapın
    • Eski ve yeni kaynakları dengeleyin.
    • Referans yönetim yazılımları kullanarak süreci kolaylaştırın.
  3. Güçlü Bir Yöntemsel Altyapı Kurun
    • Örneklem büyüklüğünü, veri toplama aracını ve analiz yöntemini titizlikle planlayın.
    • Gerekirse pilot çalışma yaparak eksiklikleri erken tespit edin.
  4. Akademik Yazım Kurallarına Uyun
    • Açık, tutarlı ve anlaşılır bir üslup tercih edin.
    • Dergi yönergelerini (özellikle biçimsel kuralları) dikkatle uygulayın.
  5. Dergi Seçimini Stratejik Yapın
    • Sadece etki faktörüne odaklanmayın, dergi kapsamı ve hakem süresini de dikkate alın.
    • Danışman ve meslektaş önerilerinden yararlanın.
  6. Hakem Yorumlarını Ciddiyetle Ele Alın
    • Revizyon ister minor ister major olsun, tüm eleştirilere saygılı ve yapıcı bir dille yanıt verin.
    • Red alırsanız, yorumları değerlendirip makaleyi başka dergiye veya revize edilmiş hâliyle aynı dergiye yeniden gönderin.
  7. Yayın Sonrası Atıf Yönetimi
    • Makaleyi akademik ağlarda ve sosyal medyada paylaşarak görünürlüğünü artırın.
    • Konferanslara katılarak sonuçlarınızı sunun, yeni işbirlikleri kurun.
  8. Etik ve Şeffaflık
    • İntihalden kaçının, tüm veri ve kaynakları doğru şekilde atıfla belirtin.
    • Mümkünse veri setlerini paylaşarak araştırmanın tekrarlanabilirliğini sağlayın (Creswell, 2018).

Bu adımları özenle yerine getiren araştırmacılar, SCI-SSCI dergilerde yayın yapma olasılıklarını önemli ölçüde artıracaklardır. Unutmayın ki başarılı bir makale, yalnızca nitelikli bir araştırmanın ürünü değil, aynı zamanda doğru dergi seçimi, düzgün yazım ve etkili bir sunumla desteklenen bütüncül bir çalışmanın sonucudur.

  1. KAYNAKÇA (ÖRNEK REFERANSLAR)
  1. Booth, W. C., Colomb, G. G., & Williams, J. M. (2008). The craft of research (3rd ed.). University of Chicago Press.
  2. Creswell, J. W. (2018). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (5th ed.). SAGE Publications.
  3. Day, R. A., & Gastel, B. (2012). How to write and publish a scientific paper (7th ed.). Cambridge University Press.
  4. Garfield, E. (1979). Citation indexing: Its theory and application in science, technology, and humanities. John Wiley & Sons.
  5. Hirsch, J. E. (2005). An index to quantify an individual’s scientific research output. Proceedings of the National Academy of Sciences, 102(46), 16569-16572.
  6. Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi (35. baskı). Nobel Akademik Yayıncılık.

 

by wporganizasyon Uncategorized