Tag Tasarım

MİMARLIK, PLANLAMA VE TASARIM TEMEL ALANI 2025 MART DÖNEMİ DOÇENTLİK BAŞVURU ŞARTLARI: KAPSAMLI BİR DEĞERLENDİRME

MİMARLIK, PLANLAMA VE TASARIM TEMEL ALANI 2025 MART DÖNEMİ DOÇENTLİK BAŞVURU ŞARTLARI: KAPSAMLI BİR DEĞERLENDİRME

MİMARLIK, PLANLAMA VE TASARIM TEMEL ALANI 2025 MART DÖNEMİ DOÇENTLİK BAŞVURU ŞARTLARI: KAPSAMLI BİR DEĞERLENDİRME

Özet
Bu makalede, Mimarlık, Planlama ve Tasarım Temel Alanı’nda 2025 Mart dönemi için doçentlik başvurusu yapmayı amaçlayan adayların uyması gereken akademik kriterler değerlendirilmektedir. Üniversitelerarası Kurul (UAK) tarafından belirlenen ve yalnızca https://www.uak.gov.tr adresinde yayımlanan bu resmî kurallar, adayların doktora sonrası dönemde üretmeleri gereken bilimsel ve/veya uygulamalı çalışmalara ilişkin asgari standartları içerir. Metin boyunca, “Uluslararası Makale”, “Ulusal Makale”, “Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın”, “Kitap”, “Atıf”, “Tez Danışmanlığı”, “Bilimsel Araştırma Projesi”, “Bilimsel Toplantı”, “Eğitim-Öğretim”, “Patent/Faydalı Model”, “Ödül”, “Editörlük”, “Yarışma, Proje ve Yazılım” ve “Diğer” başlıklarından hangi faaliyetlerin nasıl puanlandığı açıklanacak; özellikle mimarlık, planlama, tasarım gibi uygulamalı disiplinlere özgü olan “yarışma” ve “uygulanmış/tamamlanmış proje” gibi kriterlerin önemine vurgu yapılacaktır. Ayrıca, “başlıca yazar” tanımı ve çok yazarlı makalelerde puan paylaşımı, “uluslararası makalede en az 20 puan” kuralı ve “TR Dizin kapsamında en az 10 puan” koşulu gibi hususlar da ayrıntılı biçimde ele alınacaktır. Makalenin sonunda adaylar için stratejik ipuçları paylaşılacak; hangi kategorilere ağırlık vermenin doçentlik başvurusu açısından daha verimli olduğu örneklerle gösterilecektir.

1. Giriş

Mimarlık, planlama ve tasarım, mekânsal oluşumlara ilişkin kuramsal ve uygulamalı çalışmaları bir arada barındıran, multidisipliner bir alanlar bütünüdür. Bu geniş yelpaze, kentsel tasarımdan iç mimari düzenlemelere, peyzaj planlamadan endüstriyel tasarıma, tarihi koruma ve restorasyondan sürdürülebilir inşaat teknolojilerine kadar çok çeşitli konuları kapsar. Bu kadar zengin bir disiplin çerçevesinde, akademik yeterliği belirlemek de ayrıntılı ve çok boyutlu kriterler gerektirir.

Türkiye’de doçentlik başvurusu süreçlerini yöneten Üniversitelerarası Kurul (UAK), Mimarlık, Planlama ve Tasarım Temel Alanı’nda doçent olmak isteyen araştırmacılar için 2025 Mart dönemi ölçütlerini açıklamıştır (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr). Bu ölçütler, sadece bilimsel yayın üretimini değil, aynı zamanda tasarım projeleri, yarışmalar, uygulamalar, patentler gibi uygulamalı yönleri de dikkate alır. Hem yayınların (uluslararası veya ulusal dergilerde) hem de uygulamalı projelerin katkısıyla 100 puanlık asgari barajın aşılması beklenir. Ayrıca bu 100 puanın en az 90’ının, doktoranın tamamlanmasından sonra elde edilmiş olması öngörülür.

Bu makalede, söz konusu kriterler başlıklar halinde incelenecek; adayların hangi tür akademik faaliyetlerden nasıl puan kazanabileceği açıklanacaktır. Metin, UAK’nın yayımladığı resmî listeye sadık kalmakla birlikte, mimarlık, planlama ve tasarımın uygulamalı yapısıyla ilgili ek değerlendirmeler de içerecektir. Özellikle “13. Yarışma, Proje ve Yazılım” maddesi, bu alanlardaki uygulamalı çalışmaların doçentlik başvurusu kriterlerine nasıl uyarlanabileceğine dair önemli bilgiler sunar.

Bu yazının amacı, ilgili akademisyen ve profesyonellere rehberlik etmek, doktoradan sonra yürütülecek faaliyetleri doğru planlamalarına yardımcı olmaktır. Böylece, 2025 Mart dönemi doçentlik başvurusu sürecinde gereken belgelerin zamanında hazırlanması ve puanlama kategorilerinin iyi anlaşılması sağlanacaktır.

2. Asgari 100 Puan Koşulu ve Doktora Sonrası 90 Puan

Mimarlık, Planlama ve Tasarım Temel Alanı’nda doçentliğe başvuracak adayların, beyan ettiği tüm akademik faaliyetlerden en az 100 puan elde etmesi şarttır. Ayrıca, bu 100 puanın en az 90’ı, doktoranın (doktora unvanının) alınmasından sonra yapılan çalışmalardan sağlanmış olmalıdır (UAK, 2025). Söz konusu 90 puan hesabına, “3. Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın” başlığından elde edilen puanlar dahil edilmez. Böylece, adayın tez çalışması dışında bağımsız araştırma, proje veya yayın faaliyetlerinde bulunduğu gösterilir.

Her çalışma, tablo halinde sunulan kategorilerden sadece birinde puanlanabilir; yani çift kategoride puan toplamak mümkün değildir. Ayrıca, tek yazarlı makalelerde yazar tam puan alırken, iki yazarlı makalelerde “başlıca yazar” tam puanın 0.8’ini, ikinci yazar 0.5’ini alır. Üç ve daha çok yazarlı makalelerde başlıca yazar puanın yarısını, diğer yazarlar kalan yarıyı eşit bölüşerek elde ederler. Başlıca yazarın belirtilmediği durumlarda, puan yazarlar arasında eşit paylaştırılır.

3. Uluslararası Makale

Doktoradan sonra, mimarlık/planlama/tasarım alanında uluslararası dergilerde yayın yapmak, adayın küresel ölçekte tanınırlığının ve bilimsel üretkenliğinin göstergesi sayılır. Bu kategori, SCIE, SSCI, AHCI, ESCI, Scopus veya diğer uluslararası indekslerde yer alan makaleleri içerir.

3.1. SCIE veya SSCI Kapsamındaki Dergiler (Q1, Q2, Q3, Q4)

Burada makalenin indeks kapsamına ve “quartile” derecesine göre puan değişir:

  • Q1: 30 puan

  • Q2: 20 puan

  • Q3: 15 puan

  • Q4: 10 puan

Mimarlıkta Q1, Q2, Q3, Q4 sınıflandırmaları sıklıkla SSCI üzerinden görülür; planlama/tasarım konularında da benzer şekilde SCI-Expanded veya SSCI dergileri mevcuttur.

3.2. AHCI Kapsamındaki Dergiler

AHCI (Arts and Humanities Citation Index) yer alan mimarlık veya tasarıma dair dergiler 20 puan değerindedir. Sanat ve beşerî bilimler kapsamındaki tematik dergiler bu kategoriye girer.

3.3. ESCI veya Scopus Kapsamındaki Dergiler

ESCI (Emerging Sources Citation Index) veya Scopus’ta taranan dergilerdeki makaleler 10 puan getirir. Mimarlık, planlama ve tasarım disiplinlerinde bu indeksleri kapsayan birçok dergi bulunabilir.

3.4. Diğer Uluslararası İndeksler

SCIE, SSCI, AHCI, ESCI, Scopus dışında kalan indekslerde taranan dergilerde yayımlanmış makaleler 5 puan değerindedir. Daha düşük prestijli indekslerde yer alan, ancak hakemli yapıya sahip dergiler bu kapsamda değerlendirilir.

3.5. Editöre Mektup, Araştırma Notu, Özet veya Kitap Kritiği

Bu tür kısa içerikler, tam makale statüsünde olmadığı için 3 puanla sınırlı tutulmuştur.

3.6. Doktora Sonrası Asgari 20 Puan ve Başlıca Yazar Zorunluluğu

Buradaki kritik maddeye göre, doktora unvanının alınmasından sonra a, b veya c bentlerinden (yani Q1–Q4, AHCI, ESCI/Scopus) en az bir makalede başlıca yazar olmak kaydıyla en az 20 puan alınması zorunludur (UAK, 2025). Bu, adayın yüksek düzeyde uluslararası indeksli bir dergide bağımsız ya da en önemli katkıyı sağlayan isim olduğunu göstermesi için konulmuş bir kuraldır.

4. Ulusal Makale

Ulusal makaleler, özellikle Türkiye’de yürütülen araştırma ve uygulamalı çalışmaların paylaşılmasında önem taşır.

4.1. TR Dizin Kapsamındaki Dergiler

TR Dizin (TÜBİTAK ULAKBİM) kapsamında taranan ulusal hakemli dergilerde yayımlanan makaleler 10 puan değerindedir. Doktoradan sonra, bu dergilerde yayımlanmış toplamda en az 10 puan almak zorunludur. Bu kural, adayın ulusal literatüre katkısını ölçmeyi amaçlar.

4.2. Diğer Hakemli Dergiler

TR Dizin dışında yer alan hakemli ulusal dergilerde yayımlanan makaleler, 4 puanla sınırlıdır. Hakemli dergi niteliğini taşıdığını belgelemek gerekir.

4.3. Editöre Mektup, Araştırma Notu, Özet, Kitap Kritiği

Ulusal hakemli dergilerde yayımlanan bu tür kısa yazılar 2 puan değerindedir.

4.4. Yabancı Uyruklu Adaylar ve Yurt Dışı Denkliği

TR Dizin’de yayımlanmış makale koşulunu yerine getiremeyen yabancı uyruklu adaylar, aynı sayıdaki yayını uluslararası makale kategorisinin (a, b veya c bentleri) eşdeğerinde sunmak durumundadır (UAK, 2025).

5. Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın

Adayın yüksek lisans veya doktora tezine dayalı yayınları, bu başlık altında belirli bir puanla sınırlı tutulur. Doktora/sanatta yeterlik sonrası bağımsız çalışmaların teşvik edilmesi amacıyla bu kategori toplamda 20 puanla sınırlanmıştır.

5.1. Puan Değerleri

  • SCIE, SSCI, AHCI: 20 puan

  • ESCI, Scopus: 10 puan

  • Diğer uluslararası indeks: 5 puan

  • TR Dizin: 8 puan

  • BKCI kapsamındaki kitap: 20 puan

  • BKCI kapsamındaki kitapta bölüm: 10 puan

  • Diğer uluslararası/ulusal kitap: 5 puan

  • Diğer uluslararası/ulusal kitapta bölüm: 3 puan

  • CPCI’da yayımlanan uluslararası toplantı bildirisi: 3 puan

  • Diğer toplantılarda yayımlanan tam metin/özet: 2 puan

Adayın tezinden en az bir yayın yapmış olması gerekir (a-h bentleri kapsamında). Ancak bu kategoriden en fazla 20 puan alınabilir (UAK, 2025).

6. Kitap

Doktora tezinden bağımsız kitap çalışmaları, mimarlık, planlama ve tasarım gibi alanlarda kapsamlı monografiler, proje değerlendirmeleri veya kavramsal yaklaşımları içerebilir.

6.1. BKCI Kapsamındaki Kitap ve Kitap Bölümü

  • BKCI (Book Citation Index) kapsamındaki kitap: 20 puan

  • BKCI kapsamındaki kitapta bölüm: 10 puan

Uluslararası yayınevlerinde basılan, BKCI’de taranan kitaplar akademik itibar açısından önemli kabul edilir.

6.2. Diğer Uluslararası/Ulusal Kitap ve Kitap Bölümü

  • Diğer uluslararası/ulusal kitap: 5 puan

  • Diğer uluslararası/ulusal kitapta bölüm: 3 puan

Bu kategori, BKCI dışında kalan yayınevlerinde basılan bilimsel içerikli kitapları kapsar. Ders kitabı niteliğinde olmayan, özgün araştırmaları veya kapsamlı tasarım/pratik çalışmalarını içeren eserler değerlidir.

6.3. Puan Sınırı

Bu maddeden en fazla 20 puan alınabilir. Ayrıca c veya d bentlerinden (diğer uluslararası/ulusal kitap, kitap bölümü) toplam 5 puanı aşamaz. Aynı kitaptaki bölümlerin sadece biri puanlanır.

7. Atıf

Adayın çalışmalarına başka araştırmacıların atıf yapması, bilimsel etkinin göstergesidir. Mimarlık, planlama ve tasarım alanında atıf sistemi, şehir planlama, tasarım yöntemleri, yenilikçi projeler, konut politikaları vb. çalışmalarda sıklıkla görülür.

7.1. Puan Değerleri

  • SCIE, SSCI, AHCI, ESCI, Scopus atıf: 3 puan

  • BKCI kapsamındaki kitapta atıf: 2 puan

  • TR Dizin dergilerinde atıf: 2 puan

  • Diğer uluslararası/ulusal kitap veya dergilerde atıf: 1 puan

Doktora sonrası dönemde yayımlanmış eserlerden en az 5 puan atıf almak zorunludur, bu kategoride toplam 10 puanla sınırlıdır (UAK, 2025). Kişinin kendi eserine yaptığı atıflar veya aynı yayında tekrarlanan atıflar geçersizdir.

8. Lisansüstü Tez Danışmanlığı

Tamamlanmış tezler üzerinden puan verilir:

  • Doktora tezi danışmanlığı: 5 puan

  • Yüksek lisans tezi danışmanlığı: 3 puan

Bu kategoriden en fazla 10 puan elde edilebilir. İkinci danışmanlık hâlinde puanın yarısı kazanılır.

9. Bilimsel Araştırma Projesi

Mimarlık, planlama ve tasarımda AB Çerçeve Programları, TÜBİTAK, uluslararası destekli projeler, kamu/özel sektör Ar-Ge projeleri sıkça yürütülür.

9.1. Puan Değerleri

  • AB Çerçeve/TÜBİTAK projesi: koordinatör/yürütücü: 15 puan, araştırmacı: 10 puan, danışman: 5 puan

  • Uluslararası destekli proje: 10 puan

  • Kamu/özel kuruluş ArGe/Ür-Ge projesi: 5 puan

  • Üniversite BAP projesi yürütücülüğü: 3 puan

Toplamda 30 puan üst sınır vardır (UAK, 2025).

10. Bilimsel Toplantı

Sempozyum, kongre, konferans gibi etkinliklerde sunulan bildiriler, mimarlık ve tasarım alanındaki güncel gelişmeleri paylaşmak açısından kritiktir.

10.1. Uluslararası Toplantı (CPCI)

CPCI (Conference Proceedings Citation Index) kapsamında yayımlanan tam metin/özet 5 puan değerindedir. Doktora sonrasında en az 5 puan alma yükümlülüğü bulunur; en fazla 10 puan toplanabilir.

10.2. Diğer Uluslararası/Ulusal Toplantılar

Bu tür bildiriler 3 puan değerindedir. Toplantı düzenleme kurulunda üniversite veya bilimsel kurumların resmî katılımı bulunmalıdır. Her toplantıdan en fazla bir çalışma puanlanır.

11. Eğitim-Öğretim

Doktora sonrası belli dönemlerde ders vermek veya stüdyo yürütmek, adayın pedagoji becerisini ve akademik sürekliliğini gösterir.

11.1. Ders Verme

  • Dönemlik programlarda 4 farklı yarıyılda ders vermek: 2 puan

  • Yıllık programlarda 2 farklı yılda ders vermek: 2 puan

Bu kategoriden en fazla 6 puan alınabilir. Doktora sonrası 2 yıl kadrolu öğretim elemanı olarak görev yapanlar otomatik 2 puan kazanır (UAK, 2025).

12. Patent/Faydalı Model

Mimarlık, planlama ve tasarımda yenilikçi teknoloji veya yöntem geliştirmek, patent/faydalı model başvurusuna konu olabilir.

12.1. Puan Değerleri

  • Uluslararası patent: 20 puan

  • Ulusal patent: 10 puan

  • Tescil edilmiş faydalı model: 5 puan

  • Kişisel patent başvurusu: 2 puan

Patentin birden fazla sahibi varsa, puan eşit bölüşülür.

13. Ödül

  • YÖK Yılın Doktora Tezi Ödülü: 25 puan

  • YÖK Üstün Başarı Ödülü: 25 puan

  • TÜBİTAK Bilim/Teşvik Ödülü (UBYT hariç): 25 puan

  • TÜBA GEBİP, TÜBA TESEP: 25 puan

Bu kategoriden en fazla 25 puan alınabilir (UAK, 2025).

14. Editörlük

  • SCIE, SSCI, AHCI, ESCI, Scopus kapsamındaki dergide editörlük: 2 puan

  • BKCI veya Scopus kapsamındaki kitapta editörlük: 1 puan

  • TR Dizin dergisinde editörlük: 1 puan

Toplam 4 puanla sınırlıdır. Mimarlık, planlama ve tasarımda hakemli dergi veya kitap projelerini yönetmek, bu puanla değerlendirilmektedir.

15. Yarışma, Proje ve Yazılım

Bu başlık, Mimarlık, Planlama ve Tasarım Temel Alanı için özel önem taşır. Tasarım yarışmalarında ödül almak, uygulama projesine imza atmak veya yazılım geliştirmek, bu alanın pratik yönünü yansıtır.

15.1. Yarışma (En Az Mansiyon veya Ödül)

Meslek odaları, yerel yönetimler, kamu kurumları, özel kuruluşlar veya uluslararası kuruluşlar tarafından düzenlenen (öğrenci yarışması hariç) mimarlık, planlama, kentsel tasarım, peyzaj tasarımı, endüstri ürünleri tasarımı gibi alanlardaki yarışmalarda ödül veya mansiyon almak 15 puan getirir. Ekibin yürütücüsü/üyesi olmak (danışmanlık hariç) gerekir.

15.2. Uygulanmış/Tamamlanmış Proje

Üniversite döner sermayesi veya üniversite dışında üretilmiş, uygulanmış/tamamlanmış tasarım, planlama veya koruma projesi hakkında yayın yapılmış olması (kendisi veya başkası tarafından) 10 puan kazandırır (UAK, 2025). Böylece, pratik uygulamanın akademik yansımaları puanlanır.

15.3. Yazılım

Proje ve yapım yönetimi, tasarım, planlama konularında yazılım üreticisi olmak (örneğin BIM araçları, özel tasarım modülleri, parametric design yazılımları) 15 puan değerindedir.

15.4. Asgari 15 Puan Zorunluluğu

Bu kategoriden en az 15 puan almak mecburidir. Eğer aday yarışma, uygulama veya yazılım koşulunu yerine getiremiyorsa, uluslararası makale kategorisinin a, b veya c bentlerinden en az bir yayınla bu boşluğu kapatması gerekir. Patentlerde olduğu gibi, çoklu ekip çalışması varsa, puan paylaştırılır.

Bu düzenleme, Mimarlık, Planlama ve Tasarım alanındaki uygulamalı çalışmalara da önem atfedildiğini gösterir.

16. Diğer

  • Web of Science’a göre h-indeksi en az 5 olmak: 5 puan

  • İlk 300’de yer alan bir üniversitede 6 ay yurt dışı faaliyet: 5 puan

Toplamda 10 puan alınabilir. h-indeksi, mimarlık ve tasarımda nispeten düşük olsa da gittikçe önem kazanmaktadır. Yurt dışı deneyimi de global bakış kazandırmak açısından değerlidir.

17. Değerlendirme ve Kapanış

17.1. Doktora Sonrası 90 Puan Koşulunun Vurgusu

Adayın 100 puan barajını geçmesi kadar, bu puanın en az 90’ının doktora sonrası döneme ait olması da kritiktir. Bu, adayın tez ötesinde özgün ve bağımsız araştırma, proje veya uygulama gerçekleştirme kapasitesini göstermesini amaçlar.

17.2. Yayınlardaki Puan Paylaşımı ve Başlıca Yazar

Özellikle “Uluslararası Makale” kategorisinde iki veya daha fazla yazar varsa, başlıca yazar tanımına (tek yazar, ilk sırada yer alan yazar, danışmanı olduğu lisansüstü öğrencilerle birlikte yazar vb.) dikkat etmek gerekir. Adayın bu şekilde 0.8 (iki yazar) veya yarı puan (üç ve daha fazla yazar) kazanması, yayın planlaması açısından önemli stratejik bir konudur.

17.3. Uluslararası Makalede 20 Puan ve Yarışma/Uygulama Koşulu

Doktora sonrası uluslararası makalede (Q1–Q4, AHCI, ESCI/Scopus) başlıca yazar olarak en az bir çalışmadan 20 puan toplamak zorunludur. Bu, adayın dünya çapında tanınan dizinlerde en azından bir makalesinin önemli katkıda bulunan yazar konumuyla yayımlanmasını gerektirir.

Aynı şekilde, mimarlık/planlama/tasarımın pratik yönünü yansıtan “yarışma, uygulama ve yazılım” kategorisinde 15 puanlık asgari şart, mesleki uygulama ve çıktıların akademik sürece entegrasyonunu teşvik eder. Örneğin, bir yarışmadan ödül almak 15 puan kazandırabilir ve bu tek hamlede bu kategorideki mecburiyeti karşılar.

17.4. Uygulanmış Projelerin Akademik Yayınla Bütünleşmesi

Uygulanmış/tamamlanmış projeye dair makale, kitap veya bölüm gibi yayınlar, projenin akademik boyutunu güçlendirir. Bu, üniversite döner sermayesi veya üniversite dışındaki işler için de geçerlidir. Proje hayata geçtikten sonra, sonuçları veya süreçleri hakkında akademik bir metin yayımlanması, aday için 10 puan getirir ve pratik çalışmalarla akademik araştırmanın bağını kuvvetlendirir.

17.5. Lisansüstü Tez Kaynaklı Yayınlara Sınır

Lisansüstü tezden üretilen yayınlar en fazla 20 puanla sınırlandırılmıştır. Doktora sonrası dönemde 90 puan toplamak isteyen aday, tez haricinde de çalışmalar yapmak mecburiyetindedir.

17.6. Proje, Atıf, Tez Danışmanlığı Gibi Çeşitli Katkıların Önemi

TÜBİTAK, AB projelerinde yürütücü veya araştırmacı olmak (15/10 puan); en az 5 puanlık atıf almak (en çok 10 puanla sınırlı); tez danışmanlığı üzerinden en fazla 10 puan toplamak gibi çeşitli aktiviteler, adayın akademik profilini çok yönlü yansıtır. Mimarlık, planlama ve tasarım alanında, proje yönetimi ve atıf alma pratikleri giderek önem kazanmaktadır.

17.7. Genel Stratejik Öneriler

  1. Uluslararası Makale (≥ 20 puan): Doktora sonrası, Q1–Q4, AHCI, ESCI/Scopus yayınlarına en az bir “başlıca yazar” makalesi koyarak 20 puan garantilemek kritik.

  2. Yarışma/Uygulama/Yazılım (≥ 15 puan): Yarışma ödülü, uygulama projesi veya yazılım üreticiliğiyle 15 puan mecburiyetini yerine getirmek kolay ve etkili olabilir.

  3. Ulusal Makale (≥ 10 puan TR Dizin): Doktora sonrası TR Dizin dergilerinde en az 10 puan toplamak zorunludur. Tek bir makale (10 puan) veya iki makale (5 puan + 5 puan) bu koşulu karşılayabilir.

  4. Tez Dışı Çalışmalara Ağırlık Verme: Tez kaynaklı yayınlar en fazla 20 puanla sınırlıdır. Doktora sonrasında bağımsız projeler, yayınlar planlamak gerekir.

  5. Proje ve Tez Danışmanlığı: 30 puana kadar çıkabilen proje faaliyetleri ve 10 puan alabileceğiniz tez danışmanlığı, ek katkı sağlayan alanlardır.

  6. Atıf (≥ 5 puan): Doktora sonrası yayınlardan en az 5 puanlık atıf almak, adayın çalışmalarının başka araştırmacılarca kullanıldığının göstergesidir.

  7. Kitap Çalışmaları: BKCI kitap veya bölüm (20/10 puan), diğer uluslararası/ulusal kitap (5/3 puan) ile 20 puana kadar ulaşılabilir. Ancak c, d bentlerinden en fazla 5 puan alınacağı unutulmamalıdır.

18. Sonuç

Mimarlık, Planlama ve Tasarım Temel Alanı, uygulamalı ve kuramsal boyutların iç içe geçtiği zengin bir disiplindir. 2025 Mart dönemi doçentlik kriterleri, bu alanın gerektirdiği çok yönlü akademik performansı yansıtır. Adayların hem akademik dergilerde uluslararası/nitelikli yayınlar yapması hem de yarışma, proje, yazılım gibi uygulamalı beceriler geliştirmesi, ayrıca lisansüstü öğrencilerin yetiştirilmesinde rol üstlenmesi beklenir.

Asgari 100 puan şartı, doktora sonrası 90 puan koşulu, uluslararası makalelerde başlıca yazar olarak en az 20 puan elde etme ve “yarışma/uygulama/yazılım” kategorisinden 15 puan toplama gibi somut gereksinimler, adayın planlı şekilde çeşitli faaliyetlerde yer almasını zorunlu kılar. Puan paylaşımı kuralları (iki yazarlı veya çok yazarlı makalelerde) da dikkate alınarak, doktora sonrasında yüksek kalitede dergilerde yayın yapmak; TR Dizin dergilerinden 10 puan temin etmek; ulusal/uluslararası yarışmalarda ödül almak veya uygulama projesini belgelendirmek; proje ve atıf kategorilerinde eşiği aşacak katkılara yönelmek stratejik önemdedir.

Bu sistem, Mimarlık, Planlama ve Tasarım alanındaki akademik yükseltme kriterlerini şeffaf biçimde belirleyerek, Türkiye’deki akademik ve mesleki üretimin kalitesini artırmayı amaçlar. Aday, doçentlik başvurusunu hazırlarken bu maddeleri titizlikle incelemeli, gerekli belgeleri zamanında toparlamalı ve doktora sonrası projelerini puan getirici şekilde planlamalıdır. Sonuç olarak, 2025 Mart dönemi doçentlik başvurusunda başarı elde etmek, hem nitelikli yayınlar hem de güçlü uygulamalı çıktılar sunmayı gerektiren kapsamlı bir çabayı ifade eder.

Kaynakça

  • UAK (2025). Mimarlık, Planlama ve Tasarım Temel Alanı 2025 Mart Dönemi Doçentlik Başvuru Şartları. https://www.uak.gov.tr

Anahtar Kelimeler

Mimarlık, Planlama, Tasarım, Doçentlik, Uluslararası Makale, Yarışma, Uygulanmış Proje, Yazılım, TR Dizin, Tez Kaynaklı Yayın, Proje Yürütücülüğü, Atıf, h-indeksi, Başlıca Yazar, Doktora Sonrası Puan.

by wporganizasyon Uncategorized

GÜZEL SANATLAR TEMEL ALANI 2025 MART DÖNEMİ DOÇENTLİK BAŞVURU ŞARTLARI: KAPSAMLI BİR İNCELEME

GÜZEL SANATLAR TEMEL ALANI 2025 MART DÖNEMİ DOÇENTLİK BAŞVURU ŞARTLARI: KAPSAMLI BİR İNCELEME

Özet
Güzel Sanatlar Temel Alanı, disiplinlerarası etkileşimlerin, yaratıcı düşüncenin ve sanatsal üretimin odağında konumlanan, uygulama ve kuramı birleştiren bir akademik alandır. Görsel, işitsel ve performatif sanatların yanı sıra tasarım, sinema, müzik, sahne sanatları gibi disiplinleri de içerecek şekilde çok geniş bir yelpazeye yayılır. Türkiye’de Güzel Sanatlar Temel Alanı’nda doçentlik unvanına başvurmayı hedefleyen adaylar, Üniversitelerarası Kurul (UAK) tarafından belirlenen güncel kriterleri karşılamak durumundadır. 2025 Mart Dönemi doçentlik başvuru şartları, hem “Genel Başvuru Şartları” hem de ilgili alanda geçerli “Özel Başvuru Şartları”nı birlikte sağlamayı gerektiren ayrıntılı bir çerçeve sunmaktadır. Bu makalede, söz konusu kriterler sistematik biçimde ele alınarak, Güzel Sanatlar Temel Alanı’nın hangi standartlar doğrultusunda akademik değerlendirmeye tabi tutulduğu açıklanacaktır. Hem görsel hem işitsel hem de performatif sanat dallarını içeren bu alanın, Türkiye’de akademik yükselme süreçlerindeki önemine değinilecek, adayların dikkat etmesi gereken hususlar ve puanlama sistemine dair örnekler sunulacaktır. Makalenin temel kaynağı, sadece https://www.uak.gov.tr üzerinden erişilen resmi bilgilerdir.

1. Giriş

Güzel Sanatlar Temel Alanı, bilim ve sanatın etkileşimini yoğun biçimde gözlemleyebileceğimiz, uygulama ve kuramı birleştiren çalışmaları bünyesinde barındıran bir alandır (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr). Geleneksel Türk Sanatları, Plastik Sanatlar, Tasarım, Sinema, Müzik, Sahne Sanatları gibi farklı disiplinlerin tek bir çatı altında toplanması, çok yönlü ve zengin bir akademik ortam yaratmaktadır. Dolayısıyla bu alanda doçentliğe yükselmek isteyen araştırmacıların, hem sanatsal uygulamalarda hem de akademik çalışmalarda yetkinlik göstermeleri beklenir.

2025 Mart Dönemi doçentlik başvuru şartları, Güzel Sanatlar Temel Alanı’nın bu çok disiplinli doğasını yansıtan bir puanlama ve değerlendirme sistemi sunmaktadır. “Genel Başvuru Şartları” bölümü, uluslararası ve ulusal makalelerden, tez danışmanlığından, atıflardan ve kitap çalışmalarından proje faaliyetlerine kadar uzanan geniş bir yelpazede değerlendirme ölçütlerini tanımlamaktadır. Bunun yanında, “Özel Başvuru Şartları” başlığı, her alt disiplinde (örneğin Geleneksel Türk Sanatları, Plastik Sanatlar, Tasarım, Sinema, Müzik, Sahne Sanatları vb.) yapılması gereken sanatsal faaliyetleri, minimum puan değerleri ve formatları ile açıklamaktadır.

Bu makalede, söz konusu maddeler ayrıntılı biçimde incelenecektir. Öncelikle, Genel Başvuru Şartları bölümünde yer alan “Uluslararası Makale”, “Ulusal Makale”, “Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın”, “Kitap”, “Atıf”, “Lisansüstü Tez Danışmanlığı”, “Bilimsel Araştırma Projesi”, “Bilimsel Toplantı”, “Eğitim-Öğretim”, “Patent/Faydalı Model”, “Ödül”, “Editörlük” ve “Diğer” kriterleri açıklanacaktır. Ardından, Geleneksel Türk Sanatları, Plastik Sanatlar, Tasarım, Sinema, Müzik ve Sahne Sanatları gibi dallarda öngörülen “Özel Başvuru Şartları” ele alınacak, her bir alt alan için asgari yapılması gereken sanatsal faaliyetlerin neler olduğuna ve bu faaliyetlerden kazanılabilecek puanların nasıl dağıtıldığına değinilecektir.

Akademik yükseltme süreçlerinde sanatın özgün yapısı, sanatsal etkinliğin değerlendirilmesi gibi konular, diğer alanlara kıyasla daha farklı yöntemler gerektirebilir. Örneğin bir plastik sanatlar sergisi, bir müzik albümü veya orkestra şefliği, doğrudan bilimsel makale formatına uymayabilir. Buna karşın, “sanatta yeterlik” unvanıyla doktora benzeri bir niteliğe sahip olan adaylar da, akademik unvan alma sürecinde sanat çalışmalarını kuramsal çerçeveyle birlikte sunmak durumundadır. Bu nedenle, UAK’nin getirdiği kriterler hem niceliksel (eser sayısı, puan vb.) hem de niteliksel (sanatsal değer, uluslararası gösterim, özgünlük) yönleri dikkate alır.

Bu kapsamlı incelemenin amacı, 2025 Mart Dönemi doçentlik başvurusu hedefleyen Güzel Sanatlar Temel Alanı adaylarına yol göstermek, hangi faaliyetlerin ne şekilde puanlandığını açıklamak ve sürece dair stratejik ipuçları sunmaktır. Yazının sonunda ise, adayların başvuruda kullanabileceği temel bilgileri özetlemek ve anahtar kelimeleri sıralamak amaçlanmaktadır.

2. Genel Başvuru Şartları

Güzel Sanatlar Temel Alanı’nda doçentlik unvanına başvuracak adaylar, “Genel Başvuru Şartları” çerçevesinde belirlenen puan kriterlerini yerine getirmek zorundadır. Bu genel şartlar, her ne kadar sanat odaklı bir alanda olunsa da, akademik standartları güvence altına alan, bilimsel yayın ve projelere dair ölçütleri de içerir.

2.1. Asgari 100 Puan ve Doktora/Sanatta Yeterlik Sonrası 90 Puan

Adayların, beyan ettiği tüm eser ve faaliyetlerden en az 100 puan toplamaları gerekmektedir. Ancak bu 100 puanın en az 90’ının, doktora/sanatta yeterlik unvanının alınmasından sonra gerçekleştirilen çalışmalardan elde edilmiş olması şart koşulur (UAK, 2025). Bu, adayın bağımsız araştırmacı ve sanatçı kimliğinin, doktora/sanatta yeterlik sonrası döneminde geliştirilmesini teşvik etmeyi amaçlar.

2.2. Lisansüstü Tezlerden Üretilen Yayınlara Dair Sınırlama

Adayların doktora veya sanatta yeterlik tezlerinden ürettikleri yayınlar, “3. Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın” başlığı altında değerlendirilir. Bu yayınlardan alınacak puan, “Genel Başvuru Şartları” içindeki diğer maddelerle çifte sayımla sonuçlanamaz. Yani aynı yayın iki kez puan olarak toplanamaz. Ayrıca, lisansüstü tezlerden üretilen yayınlar, doktora/sanatta yeterlik sonrası 90 puan hesaplamasına dahil edilmemektedir.

2.3. Tek Yazarlı ve Çok Yazarlı Yayınlarda Puan Paylaşımı

Tek yazarlı yayınlarda, yazar tam puan alır. Çok yazarlı yayınlarda ise puan, yazarlar arasında eşit olarak paylaştırılır. Güzel Sanatlar alanında bazı projeler birden fazla sanatçı veya araştırmacıyı içerebileceğinden, bu kural ekip çalışmalarının adil biçimde değerlendirilmesini sağlar (UAK, 2025).

2.4. Uluslararası Makale

Bu kategoride, SCIE, SSCI, AHCI, ESCI, Scopus veya diğer uluslararası indekslerce taranan dergilerde yayımlanan makaleler yer alır. Derginin indeks kapsamına veya “quartile” derecesine göre puanlar değişir:

  • Q1 (SCIE/SSCI): 30 puan

  • Q2 (SCIE/SSCI): 20 puan

  • Q3 (SCIE/SSCI): 15 puan

  • Q4 (SCIE/SSCI): 10 puan

  • AHCI kapsamındaki dergide yayımlanan makale: 20 puan

  • ESCI veya Scopus kapsamındaki dergide yayımlanan makale: 10 puan

  • Diğer uluslararası indekslerdeki makale: 5 puan

  • Editöre mektup, araştırma notu, özet, kitap kritiği (uluslararası dergilerde): 3 puan

Güzel Sanatlar alanında, AHCI (Arts and Humanities Citation Index) kapsamında yer alan dergiler özellikle önem taşır. Bu başlık altından, doktora/sanatta yeterlik unvanının alınmasından sonra en az 10 puan almak zorunludur (UAK, 2025).

2.5. Ulusal Makale

Türkiye’de yayımlanan hakemli dergilerde basılan makaleler bu kategoride değerlendirilir:

  • TR Dizin kapsamındaki dergide yayımlanan makale: 10 puan

  • Diğer hakemli dergide yayımlanmış makale: 4 puan

  • Hakemli dergide yayımlanmış araştırma notu veya kitap incelemesi: 2 puan

Doktora/sanatta yeterlik unvanından sonra, TR Dizin kapsamındaki dergiden “tek yazarlı en az bir yayın” zorunluluğu bulunur. Yabancı uyruklu adaylar veya yurt dışı denkliği başvurusunda bulunanlar, TR Dizin makalesi yerine uluslararası makale kategorilerindeki yayınlarla bu koşulu karşılayabilirler (UAK, 2025).

2.6. Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın

Adayın doktora veya sanatta yeterlik tezlerinden ürettiği makale, kitap, kitap bölümü veya bilimsel toplantı bildirileri bu başlık altında puanlandırılır. Örneğin, SCIE/SSCI/AHCI dergilerinde tez kaynaklı bir makale 20 puan, ESCI/Scopus kapsamı 10 puan, diğer uluslararası indeksler 5 puan, TR Dizin 8 puan, BKCI kapsamındaki kitap 20 puan gibi farklı puan değerleri vardır (UAK, 2025).

Bu kategoriden en az bir yayın yapılması zorunlu olup, en fazla 20 puan alınabilir. Ayrıca g veya h bentleri (diğer uluslararası/ulusal kitap veya kitapta bölüm) toplamda 5 puanı geçemez.

2.7. Kitap

Lisansüstü tez dışındaki kitap veya kitap bölümleri bu kapsamda değerlendirilir. BKCI kapsamındaki bir kitap 20 puan; aynı kitaptaki bölüm 10 puan değerindedir. Diğer uluslararası/ulusal kitaplar 5 puan, bu kitaplarda yer alan bölümler 3 puan getirir. Bu maddeden en fazla 20 puan elde edilebilir ve c veya d bentlerinden toplam 5 puanı aşmak mümkün değildir.

Güzel Sanatlar alanında, ders kitabı dışında özgün bilimsel kitaplar ve sanat alanıyla ilgili içerikler puanlanır. Doktora/sanatta yeterlik sonrasında en az bir kitap veya en az bir kitap bölümü yayımlamak zorunluluğu bulunur (UAK, 2025).

2.8. Atıf

Adayın eserlerine yapılan atıflar, doktora/sanatta yeterlik sonrası yayımlanmış çalışmalardan en az 2 puan olmak üzere puanlanır. SCIE, SSCI, AHCI, ESCI, Scopus kapsamlında yapılan her bir atıf 3 puan, BKCI kapsamındaki kitaplardaki atıf 2 puan, TR Dizin dergilerindeki atıf 2 puan, diğer uluslararası/ulusal kitap veya dergilerdeki atıf 1 puan değerindedir. Buradan en fazla 10 puan elde edilebilir (UAK, 2025). Sanat alanında da akademik yayınların atıf alması, yapılan çalışmanın kuramsal alanda yankı bulduğunu gösterir.

2.9. Lisansüstü Tez Danışmanlığı

Tamamlanmış doktora/sanatta yeterlik tezleri 5 puan, yüksek lisans tezleri 3 puan olarak puanlanır. Asıl danışman tam puan alırken ikinci danışman yarısını kazanır. Bu kategoriden en fazla 10 puan alınabilir. Güzel Sanatlar alanında akademik kadrolarda görev yapan sanatçılar, yetiştirdikleri lisansüstü öğrenciler üzerinden de puan toplayabilirler.

2.10. Bilimsel Araştırma Projesi

TÜBİTAK, AB Çerçeve Programları veya uluslararası/kamu/özel proje faaliyetleri burada değerlendirilir. Projede koordinatör/yürütücü olmak 15 puana kadar çıkarken araştırmacı olmak 10, danışman olmak 5 puan kazandırabilir. Üniversitelerdeki BAP projelerinde yürütücü olmak 3 puandır. Buradan en fazla 20 puan elde edilebilir (UAK, 2025). Sanat alanında özellikle uluslararası sanat projeleri, uygulamalı araştırmalar ve disiplinlerarası çalışmalar da bu kapsamda değerlendirilebilir.

2.11. Bilimsel Toplantı

Doktora/sanatta yeterlik sonrasında adayın, uluslararası veya ulusal bilimsel toplantılarda sunulan bildirilerle en az 5 puan alması gerekir. CPCI’da yayımlanan uluslararası bildiri 5 puan, diğer uluslararası/ulusal bildiriler 3 puan değerindedir. Aynı toplantıdan sadece bir çalışma puanlanabilir. Bu kategoriden en fazla 10 puan alınır (UAK, 2025). Güzel Sanatlar adayları açısından, sanatsal uygulamalara dair bildirilerle akademik paylaşım yapmaları önemlidir.

2.12. Eğitim-Öğretim

Doktora/sanatta yeterlik unvanının ardından en az dört farklı yarıyılda ders vermek veya yıllık programda iki farklı yılda ders vermek 2 puan değerindedir. Bu maddeden en az 2 puan almak zorunludur ve üst sınır 6 puandır. Ayrıca, doktora/sanatta yeterlik sonrası 2 yıl kadrolu öğretim elemanı olarak çalışmak otomatik 2 puan sağlar. Sanat disiplininde uygulamalı ve teorik dersler veren adaylar, bu kategoriden puan elde edebilirler.

2.13. Patent/Faydalı Model

  • Uluslararası patent: 20 puan

  • Ulusal patent: 10 puan

  • Faydalı model: 5 puan

  • Kişisel patent başvurusu: 2 puan

Güzel Sanatlar alanında tasarım ve teknolojiyi bir araya getiren çalışmalar patent hakkı doğurabilir. Bu maddeden toplanacak puan kişi sayısına bölünür. Pek çok sanat dalında patent alma olasılığı düşük olsa da, özellikle tasarım, endüstriyel sanatlar veya müzik teknolojileri gibi alt dallarda mümkün olabilir.

2.14. Ödül

YÖK, TÜBİTAK, TÜBA gibi kurumlar tarafından verilen belli başlı ödüller (YÖK Yılın Doktora Tezi Ödülü, YÖK Üstün Başarı Ödülü, TÜBİTAK Bilim Ödülü, TÜBA GEBİP vb.) 25 puan olarak değerlendirilir. Bu maddeden en fazla 25 puan alınabilir. Sanat alanında uluslararası veya ulusal ölçekteki bazı ödüller, ayrıca “Özel Başvuru Şartları”nda da etkili olabilir.

2.15. Editörlük

SCIE, SSCI, AHCI, ESCI, Scopus kapsamındaki dergilerde editörlük 2 puan, BKCI veya Scopus kapsamındaki kitap editörlüğü 1 puan, TR Dizin dergilerinde editörlük 1 puandır. En fazla 4 puan alınabilir (UAK, 2025). Sanat alanında bir derginin veya kitabın editörlüğünü yapmak, adayın akademik yeterliliğini ve yayın süreçlerindeki deneyimini gösterir.

2.16. Diğer

  • Web of Science veritabanına göre h-indeksinin en az 5 olması: 5 puan

  • YÖK’ün kabul ettiği sıralama kuruluşlarında (ARWU, QS, THE vb.) ilk 300’de yer alan bir üniversitede 6 ay yurt dışı araştırma/öğretim faaliyeti: 5 puan

Bu maddeden en fazla 10 puan alınabilir. Güzel Sanatlar adayları için h-indeksi genellikle sosyal veya beşerî bilimler alanı kapsamında hesaplanabilir. Yurt dışı deneyimi ise uluslararası ağ kurma ve sanatsal etkileşim fırsatlarını geliştirir.

3. Özel Başvuru Şartları

Güzel Sanatlar Temel Alanı’nda doçentlik başvurusu yapacak adaylar, yukarıda açıklanan genel kriterlerin yanı sıra “Özel Başvuru Şartları”nı da karşılamak zorundadır. Bu maddeler, geleneksel sanatlar, plastik sanatlar, tasarım, sinema, müzik ve sahne sanatları gibi alt dallarda gerçekleştirilen sanatsal faaliyetlerin akademik değere dönüştürülmesini amaçlar.

3.1. Geleneksel Türk Sanatları, Plastik Sanatlar, Tasarım, Sinema Bilim/Sanat Alanı

Bu başlık altında, sergi açma, film gösterimi, sanat eserinin kamusal alanda yer alması, tasarım uygulamaları, reklam/tanıtım filmi gibi faaliyetler puanlandırılır:

  • Kişisel sergi (en az 15 özgün sanat eseri/tasarımı/yorum çalışması): 20 puan

  • Festival, sinema salonu, sanat galerisi vb. yerde orta/uzun metrajlı film yönetmenliği: 20 puan

  • Filmde görüntü yönetmenliği: 10 puan

  • Uluslararası/ulusal sergi, çalıştay, bienal vb. karma etkinlikte eseriyle yer almak: 5 puan

  • Gösterimi yapılmış film ekibinde yer almak: 5 puan

  • Kamusal alanda eserinin sürekli sergilenmesi: 5 puan

  • Tasarımı kamu veya özel bir kurumca uygulanmış olmak: 5 puan

  • Reklam/tanıtım filmi/müzik klibi yapmak: 5 puan

Doktora/sanatta yeterlik sonrası, a, b veya c bentlerinden (kişisel sergi, film yönetmenliği, görüntü yönetmenliği) en az 40 puan, ayrıca d veya e bentlerinden (karma etkinlikte eseriyle yer alma, film ekibinde yer alma) en az 10 puan almak gerekir. f, g, h bentlerinden ise toplamda en fazla 10 puan alınabilir. Her faaliyetin daha önce sergilenmemiş, gösterime girmemiş farklı eser olması zorunludur (UAK, 2025).

3.2. Müzik Bilim/Sanat Alanı

Müzik alanı alt başlıklar halinde ele alınmıştır: Klasik Batı Müziği/Kompozisyon, Klasik Batı Müziği/Yorumculuk, Türk Sanat Müziği/Türk Halk Müziği Kompozisyon (Bestecilik), Türk Sanat Müziği/Türk Halk Müziği Yorumculuk, Orkestra Şefliği, Müzik Teknolojileri ve Müzik Teorileri/Müzikoloji.

3.2.1. Klasik Batı Müziği/Kompozisyon

Özgün eser bestelemek, farklı formlarda en az 120 dakikalık özgün eser sunmak (en az dördünün sahnede icra edilmiş olması kaydıyla) zorunludur. Her bir özgün eser için konser veya kayıt materyali, teknik ve estetik bilgileri içeren bir sunuş raporu hazırlanmalıdır. Aday en az 60 puan almak zorundadır (UAK, 2025).

3.2.2. Klasik Batı Müziği/Yorumculuk

  • Solo konser (canlı resital veya orkestra eşlikli): 10 puan

  • Albüm (bandrollü/dijital yayın): 20 puan veya 10 puan (format farkına göre)

  • Türk bestecilerine ait en az 40 dakikalık solo konser: 10 puan

  • Karma konserde icracı olmak: 5 puan

  • Oda müziği konserinde icracı olmak: 10 puan

Doktora/sanatta yeterlik sonrasında, a bendinden (solo konser) en az 30 puan toplamak, b veya c bendinden (albüm) en az 20 puan almak zorunludur. d, e veya f bentlerinden toplamda en fazla 10 puan alınabilir.

3.2.3. Türk Sanat Müziği/Türk Halk Müziği Kompozisyon (Bestecilik)

Özgün eserler toplamda en az 120 dakikalık ve en az yedisi sahnede icra edilmiş olmalıdır. Aday, a bendinden (her özgün eser 5 puan) en az 50 puan almak durumundadır. Müzik dağarcığı veya metot kitapları b ve c bentlerinden puan getirebilir.

3.2.4. Türk Sanat Müziği/Türk Halk Müziği Yorumculuk

Solo konser (her biri 45 dakikalık farklı repertuvarla) 10 puan, albüm 20 puan, koro konserinde icracı olmak 5 puan şeklinde puanlanır. En az 30 puan solo konser, 20 puan albüm gereklidir.

3.2.5. Orkestra Şefliği

En az dört saatlik video kaydı (farklı eserler, farklı orkestralar) sunmak, 60 puan değerindedir. A bendinden en az 60 puan zorunludur. B veya c bentlerinden (atölye çalışması, dijital platform kaydı) 5’er puan alınabilir, toplamda 10 puanı aşamaz.

3.2.6. Müzik Teknolojileri

Görsel/işitsel yapımda müzik üretimi, ses tasarımı vb. (10 puan), akustik veya yazılım/donanım tasarlamak (10 puan), atölye çalışması yapmak (5 puan), dijital platformda yayın (5 puan) gibi etkinlikler yer alır. Doktora/sanatta yeterlik sonrasında, a veya b bendinden en az 30 puan toplamak gerekir.

3.2.7. Müzik Teorileri/Müzikoloji (Müzik Bilimi)

Sadece bir maddeyle sınırlı olup, dijital platformda en az 30 dakikalık ses/video kaydı yayınlamak 10 puan getirir. Buradan en fazla 10 puan alınabilir.

3.3. Sahne Sanatları Bilim/Sanat Alanı

Tiyatro kuramı, oyunculuk, reji, dramatik yazarlık, sahne tasarımı, opera şarkıcılığı, bale, dans ve koreografi, halk dansları gibi alt dallar bulunur.

3.3.1. Tiyatro Kuramı/Oyun Kuramı

Oyun, film, sahne gösterisi çalışmasında araştırma/yorum/dramatik tasarım/yazınsal danışmanlık yapmak 10 puan, bu maddeden en fazla 10 puan alınabilir (UAK, 2025).

3.3.2. Oyunculuk-Reji

  • Oyunculuk (ödenekli veya ulusal tiyatroda rol almak): 10 puan

  • Reji (ödenekli veya ulusal tiyatroda oyun sahnelemek): 25 puan

  • Atölye çalışması, tiyatro topluluğu çalıştırmak, rejisör yardımcılığı: 5 puan

Doktora/sanatta yeterlik sonrası, a bendinden en az 40 puan, b bendinden en az 50 puan toplamak zorunludur. c, d, e bentlerinden toplam 10 puan alınabilir.

3.3.3. Yorum-Dramatik Yazarlık

  • Sahne, radyo, televizyon, sinema için dramatik metin yazmak: 10 puan

  • Özgün oyun metni yazmak: 15 puan

  • Oyun/film/sahne gösterisi çalışmasında danışmanlık: 10 puan

  • Senaryo incelemesi, eleştiri, tanıtım yazısı: 5 puan

Doktora/sanatta yeterlik sonrası, a bendinden en az 20 puan, b bendinden en az 15 puan, c bendinden en az 10 puan almak gerekir. d veya e bentlerinden toplamda 10 puanla sınırlıdır.

3.3.4. Sahne Tasarımı

Ödenekli veya ulusal tiyatro, opera, balede sahnelenmiş oyun, sinema, dizi platolarında uygulanmış özgün tasarım 10 puan, oyun/film/sahne gösterisinde araştırma/yorum/dramatik tasarım 10 puan, scenography/rejisörlük 10 puan. Doktora/sanatta yeterlik sonrasında a bendinden en az 40 puan almak gerekir.

3.3.5. Opera Şarkıcılığı ve Rejisörlüğü

  • Opera şarkıcılığı (farklı eserlerde solist): 25 puan

  • Opera rejisörlüğü: 25 puan

  • 45 dakikalık stüdyo kaydı: 5 puan

  • Farklı sahne etkinliğinde icracı olmak: 3 puan

Doktora/sanatta yeterlik sonrasında a veya b bendinden en az 50 puan almak zorunludur. c veya d bentlerinden en fazla 10 puan elde edilebilir.

3.3.6. Klasik Bale

  • Klasik bale repertuvarında solist olarak rol almak: 15 puan

  • Klasik bale repertuvarı sahnelemek: 15 puan

    1. ve 21. yy. pas de deux vb. solo eserinde solist rol almak: 5 puan

  • Pas de deux vb. solo eseri sahnelemek: 5 puan

  • Koreografisini yaptığı eseri sahnelemek: 5 puan

  • Ulusal/uluslararası festival, workshop, bienal katılımı: 5 puan

Burada a veya b bentlerinden en az 30 puan, c veya d bentlerinden en az 10 puan gereklidir. e veya f bentlerinden toplamda 10 puana kadar alınabilir. Bu alanda doktora/sanatta yeterlik sonrasında gerçekleştirme şartı aranmaz.

3.3.7. Dans ve Koreografi/Çağdaş Dans

  • Dansçı olarak uluslararası/ulusal kurumda sahnelenen eserde rol almak: 10 puan

  • Koreograf olarak uluslararası/ulusal kurumda sahnelenen eser: 10 puan

  • Uluslararası organizasyonda eğitmenlik: 5 puan

  • Festival, workshop, bienal etkinliğine katılmak: 5 puan

Doktora/sanatta yeterlik sonrası a veya b bendinden en az 50 puan alınmalıdır. c veya d bentlerinden toplamda 10 puan sınırlaması vardır. Yine, bu maddede de doktora/sanatta yeterlik sonrası gerçekleştirilme şartı aranmamaktadır.

3.3.8. Halk Dansları

  • Koreografisini yaptığı eseri sahnelemek: 5 puan

  • Solist olarak rol almak: 5 puan

  • Konulu gösteri/festival etkinliğinde yapımcı/yorumcu/eğitici/koreograf olmak: 10 puan

  • Halk dansları topluluğu yönetmek/sahne projesinin anlatı metnini hazırlamak: 5 puan

Doktora/sanatta yeterlik sonrasında a bendinden 20 puan, b bendinden 20 puan, c bendinden 10 puan toplamak gerekir. d veya e bentlerinden toplam 10 puan alınabilir.

4. Değerlendirme ve Sonuç

2025 Mart Dönemi Güzel Sanatlar Temel Alanı doçentlik başvuru şartları, sanat odaklı faaliyetlerin ve akademik üretimin bütüncül bir şekilde ele alındığı, kapsamlı bir puanlama sistemi sunmaktadır. Adaylardan, “Genel Başvuru Şartları” kapsamında en az 100 puan toplamaları ve bu puanların en az 90’ının doktora/sanatta yeterlik sonrasında üretilmiş olması beklenir. Aynı zamanda, “Özel Başvuru Şartları” başlığı altında belirtilen faaliyetlerden de asgari puanların toplanması zorunludur. Dolayısıyla, bir adayın yalnızca genel akademik yayın üretimi yapması yeterli olmayabilir; sanatsal icra, performans veya tasarım süreçlerine ilişkin özel kriterleri de karşılamak durumundadır.

Bu düzenlemelerde dikkat çeken en önemli noktalar şunlardır:

  1. Disiplinlere Özgü Yaklaşımlar: Geleneksel Türk Sanatları, Plastik Sanatlar, Tasarım, Sinema, Müzik ve Sahne Sanatları gibi alanların her birinde farklı sanatsal üretim biçimleri yer aldığı için, “Özel Başvuru Şartları” bunlara özgü puanlama yöntemleri getirmiştir. Örneğin bir ressam veya heykeltıraş, kişisel sergi açarak puan toplayabilirken, bir müzisyen albüm yayınlamalı, bir tiyatro oyuncusu veya rejisör sahnelenmiş bir oyunda görev almalıdır.

  2. Doktora/Sanatta Yeterlik Sonrasına Odaklanma: Adayın büyük ölçüde bu dönemdeki çalışmalarını göstermesi istenir. “Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın” kategorisi 20 puan ile sınırlıdır ve doktora/sanatta yeterlik sonrası 90 puan koşulu, bağımsız ve olgun bir sanatsal/akademik kimliğin gelişmesini destekler.

  3. Uluslararası ve Ulusal Yayın Dengesi: Akademik alanda olduğu gibi, sanatın da uluslararası boyutta tanıtılması vurgulanır. Bu kapsamda AHCI, ESCI, Scopus veya diğer indeksli dergilerde makale yayımlamak en az 10 puanlık bir zorunluluk getirmektedir. Ulusal makaleler açısından ise TR Dizin’de tek yazarlı bir yayın yapmak şarttır. Bu, Türkiye’deki akademik ve sanatsal literatürün de beslenmesini hedefler.

  4. Sanatsal Performansın Belgelendirilmesi: Tablolardaki maddeler incelendiğinde, solo konser, sergi, film gösterimi, bale performansı, dans koreografisi gibi faaliyetlerin mutlaka video/fotoğraf kaydı, program kitapçığı, afiş, kişisel sunuş raporu gibi materyallerle desteklenmesi gerektiği anlaşılır. Bu, sanatsal icranın akademik platformda değerlendirilebilmesi için gerekli belgelerin sunulmasına yönelik bir taleptir.

  5. Proje, Patent, Danışmanlık ve Eğitim Faaliyetleri: Güzel Sanatlar adaylarının, lisansüstü tez danışmanlığı, proje yürütücülüğü veya araştırmacılığı, patent/faydalı model, ödül ve editörlük gibi kategorilerde de puan kazanmaları mümkündür. Böylece, sanatçının/akademisyenin çok yönlü uğraşlarına değer verilir.

  6. Ödül ve Atıflar: YÖK, TÜBİTAK, TÜBA gibi kurumlardan alınan ödüllerle atıflar, sanat alanında da önemlidir. Özellikle sanat kuramı, sanat tarihi, sanat felsefesi konularında yapılan yayınların atıf alması, disiplinin akademik ayağı açısından kayda değerdir.

  7. Öğrencilerle Yapılan İcraların Hariç Tutulması: Müzik performansları veya sahne sanatları gibi dallarda, öğrencilerle yapılan icraların doçentlik başvurusunda kullanılamayacağı ifade edilmiştir. Bu, adayın kendi bağımsız performansının veya yönettiği profesyonel icranın değerlendirileceğini gösterir.

Sonuç olarak, Güzel Sanatlar Temel Alanı 2025 Mart Dönemi doçentlik başvuru şartları, ülkemizdeki sanatsal ve akademik birikimin uluslararası standartlara uygun bir şekilde geliştirilmesine katkı sunmayı hedefleyen kapsamlı bir çerçeve oluşturmaktadır. Adaylar, hem “Genel Başvuru Şartları”nda belirtilen asgari puanı sağlamak hem de kendi disiplinlerine dair “Özel Başvuru Şartları”ndan zorunlu puanları toplamakla yükümlüdürler. Bu süreçte, sanatsal icranın belgelendirilmesi, kuramsal çerçevenin ortaya konması, uluslararası ve ulusal düzeyde yayın ve sergi/performans etkinlikleri düzenleme gibi çok yönlü faaliyetler değerlendirme kapsamına girmektedir.

Böylesine detaylı bir sistem, sanat alanında doçentlik unvanına başvurmayı düşünen akademisyenlerin ve sanatçıların planlı ve sistemli şekilde çalışmalarını gerektirir. Örneğin, bir besteci, hangi eserlerin ne şekilde kayda alınacağını, konserlerin veya albümlerin nasıl belgeleneceğini önceden kurgulamalıdır. Aynı şekilde bir plastik sanatlar sanatçısı, kişisel sergi açmaya yönelik planlamasını yapmalı, sergiyi katalog veya dijital belgeyle desteklemelidir. Tiyatro yönetmeni, sahnelenen oyun için reji defterini ve video kayıtlarını tutmalı, dramatik yazarlık yapan adaylar metinlerini yayımlamalı, her aşamada belgelerini arşivlemelidir.

Bu yöntemle, hem ulusal hem de uluslararası sanat camiasında tanınır olmak, akademik yükseltmenin de kapılarını açar. Sonuç itibarıyla, Güzel Sanatlar Temel Alanı’nda doçentlik sürecinde temel amaç, adayın özgün sanatsal üretimini bilimsel ve entelektüel bir çerçevede sunması ve alanın gelişimine somut katkı yapmasıdır.

Kaynakça

  • UAK (2025). Güzel Sanatlar Temel Alanı 2025 Mart Dönemi Doçentlik Başvuru Şartları. https://www.uak.gov.tr

Anahtar Kelimeler

Güzel Sanatlar, Doçentlik, Sanatta Yeterlik, Sergi, Film Gösterimi, Müzik Performansı, Sahne Sanatları, Geleneksel Türk Sanatları, Plastik Sanatlar, Tasarım, Sinema, Müzikoloji, Bale, Koreografi, Opera

by wporganizasyon Uncategorized