EĞİTİM BİLİMLERİ TEMEL ALANI 2025 MART DÖNEMİ DOÇENTLİK BAŞVURU ŞARTLARI: KAPSAMLI BİR İNCELEME
Özet (Abstract)
Bu makalede, Eğitim Bilimleri Temel Alanı için 2025 Mart dönemi doçentlik başvuru şartları ayrıntılı biçimde ele alınmaktadır. Yükseköğretim sisteminin en önemli akademik unvanlarından biri olan doçentlik, bilimsel araştırmaların sürekliliğini ve kalitesini sağlama açısından büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda, Üniversitelerarası Kurul (UAK) tarafından belirlenen güncel koşullar, adayların akademik yeterliliklerini ölçmeyi amaçlamaktadır. Makalenin odağında, Eğitim Bilimleri Temel Alanı özelinde gereken asgari puanlar, yayın türleri, lisansüstü tezlerden üretilen yayınlara ilişkin sınırlamalar, atıflar ve diğer akademik faaliyetler yer almaktadır. Metin boyunca, “Uluslararası Makale”, “Ulusal Makale”, “Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın”, “Kitap”, “Atıf” gibi ana başlıklar üzerinden ilgili düzenlemeler detaylı biçimde açıklanacak; ayrıca proje yürütücülüğü, bilimsel toplantılar, patent, danışmanlık, ödüller ve editörlük gibi diğer önemli hususlar da değerlendirilecektir. Bu çalışma, Eğitim Bilimleri Temel Alanı’nda doçentlik unvanına başvuracak adaylar açısından rehber niteliği taşımakta olup, Üniversitelerarası Kurul’un ilgili yönetmelik ve yönergeleri çerçevesinde oluşturulmuştur.
Giriş
Eğitim Bilimleri, çağdaş toplumların gelişiminde kritik rol oynayan bir bilim dalıdır. Öğretim yöntemlerinin geliştirilmesi, programların iyileştirilmesi, eğitim teknolojilerinin etkin kullanımı ve öğrenci başarısının artırılması gibi konular, eğitim bilimcilerin temel araştırma alanları arasında yer alır. Bu alanın Türkiye’deki akademik yükseltme süreci de diğer bilim alanlarında olduğu gibi titizlikle tasarlanmış kriterlere dayanmaktadır. Yükseköğretim kurumlarında istihdam edilen öğretim elemanları için en yüksek akademik unvanlar “Profesör”, “Doçent” ve “Doktor Öğretim Üyesi” şeklinde sıralanır. Bu unvanlar, her bir kademede belirli bilimsel yeterliklerin yerine getirilmesini gerektirir.
Doçentlik, bu kademeler içerisinde özellikle araştırma ve akademik yayın üretimi bakımından önemli bir eşiktir. Adayların doktora derecesinden sonra bağımsız araştırma yapabilme, uluslararası alanda tanınır yayınlar üretebilme ve bilimsel bilgiyi derinleştirme potansiyeline sahip olduklarını göstermeleri beklenir. Bu beklenti, Eğitim Bilimleri Temel Alanı gibi uygulama ve kuramın iç içe geçtiği bir alan için son derece kritiktir.
Üniversitelerarası Kurul (UAK), doçentlik sürecine ilişkin ölçütleri periyodik olarak güncelleyerek farklı alanların gereksinimlerini dikkate alır. Eğitim Bilimleri Temel Alanı özelinde 2025 Mart dönemi için yayımlanmış başvuru şartları, hem ulusal hem de uluslararası akademik performansı dikkate alan kapsamlı bir çerçeve sunmaktadır. Bu şartlar çerçevesinde adaylardan, belirlenmiş puan barajını aşmaları; uluslararası ve ulusal nitelikte makaleler, kitap bölümleri ve bilimsel toplantı bildiri gibi yayınlar yapmaları; lisansüstü tez danışmanlığı, bilimsel araştırma projeleri, atıflar ve editörlük gibi akademik faaliyetlerde bulunmaları beklenmektedir (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr).
Bu makalede, söz konusu şartlar ayrıntılı biçimde incelenecek ve adaylar için kapsamlı bir rehber oluşturulacaktır. Metin boyunca, doçentlik kriterlerinin temel ilkeleri vurgulanacak; puanlama sistemi, asgari puan eşiği, yayın türlerinin taşıması gereken özellikler ve lisansüstü tezlere dayanan yayınların sınırlamaları gibi konular üzerinde durulacaktır. Ayrıca, Eğitim Bilimleri Temel Alanı’na has uygulamalar bağlamında “TR Dizin” koşulları ve uluslararası indekslerde yer alan yayınların öneminden de söz edilecektir.
Bu kapsamlı incelemenin amacı, 2025 Mart dönemi doçentlik başvurusu yapmayı planlayan Eğitim Bilimleri akademisyen adaylarına yol göstermek ve süreç hakkında derinlemesine bilgi sunmaktır. Aynı zamanda, bu kuralların altında yatan mantığı anlamak ve akademik yükselme sürecinin tutarlılık, şeffaflık ve kalite güvencesi ilkeleriyle uyumunu kavramak açısından da bu makale önemli bir referans niteliğindedir.
1. Genel Çerçeve: Puanlama ve Asgari Koşullar
1.1. Asgari Puan Barajı
Eğitim Bilimleri Temel Alanı’nda doçentliğe başvurmak isteyen adaylardan, eserleri ve akademik faaliyetleri üzerinden en az 100 puan toplamaları beklenmektedir. Bu 100 puan, tablo halinde sunulan yaygın faaliyetlerden (uluslararası makale, ulusal makale, proje, atıf vb.) alınacak puanların toplamını ifade eder (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr). Ancak bu toplam puan içerisinde özellikle dikkat çekici bir koşul bulunmaktadır: Adayın en az 90 puanı, doktora unvanının alınmasından sonra gerçekleştirilmiş çalışmalarından elde etmiş olması gerekmektedir. Böylelikle, adayların doktora eğitimlerini tamamladıktan sonra bilimsel çalışmalarını sürdürdüklerini ve akademik anlamda gelişmeye devam ettiklerini kanıtlamaları amaçlanır.
Bunun yanı sıra, “3. Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın” başlığından elde edilen puanlar bu 90 puan hesabına dahil edilmemektedir. Adaylar, yüksek lisans veya doktora tezlerinden ürettikleri yayınlardan puan kazanabilirler ancak bu puanlar, doktora sonrası üretilen yayınlar kapsamında değerlendirilemez. Böylece, adayların doktora sonrası dönemde bağımsız ve özgün araştırmalar yapma motivasyonları artırılmış olmaktadır.
1.2. Çalışmaların İlgili Bilim Alanı ile Örtüşmesi
Eğitim Bilimleri Temel Alanı için beyan edilen her türlü yayın ve etkinlik, başvuruda bulunulan bilim alanı ile ilgili olmalıdır. Bu husus, doçentlik sürecinde kaliteyi ve alan uzmanlığını güvence altına almak için belirlenmiştir. Adaylar, eğitim bilimiyle ilişkili olmayan, farklı disiplinlerdeki çalışmalarla doçentlik puanı elde edemeyecektir. Bu, ilgili alandaki bilimsel derinleşmeyi teşvik eden kritik bir ilkedir (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr).
1.3. Tekrar Puanlanmama İlkesi
Her çalışma sadece bir kez ve tek bir kategoride puanlanır. Eğer bir yayın, aynı anda hem “Uluslararası Makale” hem de “Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın” kategorisine girebilecekse, bu yayının tek bir kategoride değerlendirilmesi zorunludur. Adayın puanlama stratejisini bu ilkeyi gözeterek planlaması, puan kayıplarını önlemek açısından önemlidir.
1.4. Yazarlık Paylaşımı
Tek yazarlı yayınlarda, yazar tam puanı almaktadır. Ancak çok yazarlı yayınlarda puan, yazarlar arasında eşit biçimde bölünür. Eğitim Bilimleri Temel Alanı’nda, özellikle çok yönlü ve ekip çalışmasıyla yürütülen projeler sonucunda ortaya çıkan yayınlar sıklıkla görülmektedir. Bu nedenle, her yazarın bu puanlamadan adil biçimde faydalanabilmesi için böylesi bir dağıtım sistemi benimsenmiştir (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr).
2. Uluslararası Makale
2.1. SCIE veya SSCI Kapsamındaki Dergilerde Yayımlanmış Makaleler (Q1, Q2, Q3, Q4)
Uluslararası makale kategorisi, adayların küresel ölçekte tanınan ve indekslenen dergilerde yayın yapabilmesini teşvik etmektedir. SCIE (Science Citation Index Expanded) veya SSCI (Social Sciences Citation Index) kapsamındaki dergilerde yayımlanan makaleler, etki değerine (impact factor) göre Q1, Q2, Q3 ve Q4 şeklinde sınıflandırılır (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr). Q1 sınıfında yer alan dergiler en yüksek etkiye sahip kabul edilir ve bu tür dergilerdeki yayınlardan 30 puan alınır. Q2 için 20, Q3 için 15 ve Q4 için 10 puan verilmesi öngörülmüştür.
Bu puanlama sistemi, adayların yüksek etkili dergilerde makale yayınlamasını güçlü şekilde destekler. Ancak Eğitim Bilimleri Temel Alanı’nda da deneysel ve kuramsal çalışmaların uluslararası literatüre katkısı önemsendiğinden, SCIE veya SSCI gibi saygın indekslerde yer alan dergilerde yayımlanmak adayların bilimsel yeterliklerinin göstergesi olarak kabul edilmektedir.
2.2. AHCI Kapsamındaki Dergilerde Yayımlanmış Makaleler
AHCI (Arts and Humanities Citation Index), sosyal bilimler ve beşeri bilimler alanında önemli bir yer tutar. Eğitim Bilimleri, disiplinlerarası yapısı nedeniyle AHCI kapsamındaki dergilerde yayımlanan çalışmaları da içerebilir. AHCI kapsamındaki bir dergide makale yayımlayan aday 20 puan kazanır (UAK, 2025).
2.3. ESCI veya Scopus Kapsamındaki Dergilerde Yayımlanmış Makaleler
ESCI (Emerging Sources Citation Index) ve Scopus gibi prestijli indekslerde taranan dergiler de uluslararası geçerliliği olan yayınlar olarak kabul edilir. Buradaki makalelerin puan değeri 10’dur. Eğitim Bilimleri’nde, özellikle yeni gelişen araştırma alanlarında ESCI kapsamındaki dergilerde yayınlanmak, akademik toplulukta daha hızlı etki sağlayabilmektedir.
2.4. Diğer Uluslararası İndekslerde Taranan Dergilerde Yayımlanmış Makaleler
SCIE, SSCI, AHCI, ESCI veya Scopus dışında yer alan uluslararası indekslerce taranan dergilerde yayımlanan makaleler 5 puan değerindedir. Bu puan, indeks prestijinin görece daha düşük olması nedeniyle SCIE veya SSCI kapsamındaki makalelerden daha azdır (UAK, 2025).
2.5. Editöre Mektup, Araştırma Notu, Özet veya Kitap Kritiği
Uluslararası nitelikli dergilerde yayımlanan editöre mektup, araştırma notu, makale özeti ya da kitap eleştirisi (book review) gibi çalışmalar 3 puan almaktadır. Bu tür yazılar, tam makale kategorisine girmediği için nispeten düşük puanlanmaktadır.
2.6. Doktora Sonrası Q1, Q2, Q3 Şartı
2025 Mart dönemi doçentlik başvuru koşullarında, doktoradan sonra Q1, Q2 veya Q3 dergilerde yayımlanmış makalelerden en az 30 puan elde etme zorunluluğu getirilmektedir. Bu uygulamayla, adayların doktoradan sonra yüksek etkiye sahip dergilerde yayın yapmaları teşvik edilir (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr).
3. Ulusal Makale
3.1. TR Dizin Kapsamındaki Dergilerde Yayımlanmış Makaleler
Ulusal nitelikli önemli indekslerden biri olan TR Dizin, Türkiye’de yayımlanan akademik dergileri taramaktadır. TR Dizin kapsamındaki bir dergide yayımlanan makale, aday için 10 puan değerindedir. Eğitim Bilimleri Temel Alanı’nda, yerel araştırma ve uygulamaların kalitesi, bu tür ulusal yayınlarla da desteklenmektedir.
3.2. Diğer Hakemli Dergilerde Yayımlanmış Makaleler
TR Dizin dışında, hakemli olması kaydıyla diğer ulusal dergilerde yayımlanan makaleler 4 puan değerindedir. Bu puan farkı, TR Dizin’in ulusal akademik standartlara uygunluğunun daha yüksek bir referans kabul edilmesinden kaynaklanır (UAK, 2025).
3.3. Editöre Mektup, Araştırma Notu, Özet veya Kitap Kritiği (Ulusal Düzeyde)
Hakemli ulusal dergilerde yayımlanan editöre mektup, araştırma notu, özet veya kitap kritiği niteliğindeki çalışmalar 2 puan kazandırır.
3.4. Doktora Sonrası Ulusal Yayın Zorunluluğu
Bu madde uyarınca, doktoradan sonra, biri TR Dizin kapsamındaki dergiden olmak üzere en az iki yayının yapılması zorunludur. Yani adaylar, doktoralarını tamamladıktan sonra, en az bir TR Dizin dergisinde makale yayımlamalı ve bir diğer hakemli ulusal dergide de makale çıkarmalıdır (UAK, 2025). Bu düzenleme, ulusal bilimsel literatüre katkıyı özendirmeyi hedefler.
3.5. Yabancı Uyruklu Adaylar ve Yurt Dışı Denkliği
Eğitim Bilimleri Temel Alanı için doçentlik denkliği başvurusunda bulunan yabancı uyruklu adaylar veya yurt dışı doçentlik denkliği talep eden adaylar, TR Dizin kapsamındaki dergilerde yayın yapma koşulunu sağlayamayabilirler. Böyle bir durumda, aynı sayıda yayını 1. maddenin a, b veya c bentleri (yani Q1, Q2, Q3, Q4 veya AHCI, ESCI, Scopus vb.) kapsamında yapmış olmaları istenir. Bu kural, ulusal koşulları yerine getirebilen adaylar ile yurt dışı adayları arasındaki dengeyi gözetmeyi amaçlar (UAK, 2025, https://www.uak.gov.tr).
4. Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın
4.1. Kapsam ve Puan Değerleri
Adayın yüksek lisans veya doktora tezleriyle ilgili olmak kaydıyla üretilen yayınlar, bu başlık altında değerlendirilir. SCIE, SSCI veya AHCI kapsamındaki dergilerde yayımlanan tez tabanlı makaleler 20 puan, ESCI veya Scopus kapsamındakiler 10 puan, diğer uluslararası indekslerde taranan makaleler 5 puan, TR Dizin kapsamındakiler 8 puan olarak puanlanır. Ayrıca, BKCI kapsamındaki kitaptan üretilen yayınlar, diğer uluslararası veya ulusal kitaplarda yer alan bölümler de yine belirli puanlar karşılığında bu başlık altında değerlendirilir (UAK, 2025).
4.2. Zorunluluk ve Maksimum Puan Sınırı
Bu maddenin a-h bentleri çerçevesinde en az bir yayının olması zorunludur. Ancak aynı zamanda, “Lisansüstü Tezlerden Üretilmiş Yayın” başlığından alınabilecek toplam puan 20 ile sınırlıdır. Böylece, adayların tez çalışmalarının ötesinde, doktora sonrası bağımsız çalışmalar da yapmaya teşvik edildikleri görülür.
4.3. Kitap ve Kitap Bölümü Puan Sınırlamaları
Bu başlık altındaki g veya h bentleri (diğer uluslararası/ulusal kitap ya da kitapta bölüm) kapsamında alınabilecek puan, toplamda 5’i geçemez. Aynı şekilde, h bendinde yer alan kitaplar, yalnızca YÖKSİS veri tabanına kayıtlı öğretim üyelerinin editörlüğü var ise geçerli kabul edilir (UAK, 2025).
4.4. Bilimsel Toplantı Bildirileri
Uluslararası bilimsel toplantılarda sunulan tez kaynaklı tam metin veya özet bildiriler ve diğer ulusal ya da uluslararası bilimsel toplantılarda sunulan çalışmalar da bu bölüm altında değerlendirilebilir. CPCI (Conference Proceedings Citation Index) gibi indekslerde yayımlanan bildiriler 3 puan, diğer toplantılarda yer alan çalışmalar ise 2 puan değerindedir. Ancak bu puanlar da yine genel olarak 20 puanlık üst sınırın içindedir.
5. Kitap
5.1. BKCI Kapsamındaki Kitap
BKCI (Book Citation Index), uluslararası düzeyde atıf alabilen kitapları kapsar. Bu kapsamda yayımlanan özgün bilimsel kitaplar 20 puan değerindedir. Eğitim Bilimleri alanında, kuramsal veya uygulamalı konularda kapsamlı kitap yazmak önemli bir akademik performans göstergesidir.
5.2. BKCI Kapsamındaki Kitapta Bölüm
BKCI’de taranan bir kitapta bölüm yazarı olmak 10 puan kazandırır. Bu, eğitim bilimcilerin geniş kapsamlı uluslararası projelerde veya derlemelerde katkı sunması açısından dikkate değer bir kategoridir (UAK, 2025).
5.3. Diğer Uluslararası/Ulusal Kitap ve Kitap Bölümü
BKCI dışında yayımlanan uluslararası veya ulusal kitaplar 5 puan, bu kitaplarda yer alan bölümler ise 3 puan değerindedir. Bu kategoride, ders kitabı dışındaki özgün bilimsel yayınlar esastır. Aynı kitap içindeki birden fazla bölüm için yalnızca bir bölüm puanı alınabilir. Ayrıca kitapta yer alan tüm bölümler, başvurulan doçentlik bilim alanı ile ilgili olmalıdır (UAK, 2025).
5.4. Puan Sınırları ve Diğer Koşullar
Bu madde kapsamında alınabilecek toplam puan 20’yi aşamaz. Diğer uluslararası veya ulusal kitap ya da kitap bölümünden elde edilen toplam puan ise 5 ile sınırlandırılmıştır. Bu, adayların kitap üretimini teşvik ederken aşırı derecede puan toplamalarının önüne geçer.
6. Atıf
6.1. Uluslararası İndekslerde Yapılan Atıflar
Adayın eserlerine, SCIE, SSCI, AHCI, ESCI veya Scopus kapsamında taranan yayınlarda yapılan her bir atıf 3 puan değerindedir. Eğitim Bilimleri alanında uluslararası atıflar, adayın çalışmalarının küresel ölçekte kabul gördüğünü göstermesi bakımından önemlidir (UAK, 2025).
6.2. BKCI Kapsamındaki Kitapta Yapılan Atıflar
Aynı şekilde, BKCI kapsamındaki kitaplarda yapılan her bir atıf 2 puan değerindedir. Bu, adayın uluslararası düzeyde kitap ve kitap bölümleriyle tanındığına işaret eder.
6.3. TR Dizin Kapsamındaki Dergilerde Yapılan Atıflar
TR Dizin kapsamındaki dergilerde bir makalede adayın eserine yapılan atıf 2 puan olarak değerlendirilir. Ulusal atıf, adayın Türkiye’deki akademik camiada tanınması açısından önemli bir göstergedir.
6.4. Diğer Uluslararası/Ulusal Kitap veya Dergilerde Yapılan Atıflar
Bu kapsamdaki her atıf, 1 puan kazandırır. Bu atıflar, yerel veya uluslararası düzeyde farklı mecralardan gelebilir; ancak puan değeri, daha prestijli indekslerden düşük tutulmaktadır (UAK, 2025).
6.5. Doktora Sonrası En Az 5 Puan ve 10 Puan Sınırı
Atıflar konusunda, doktora unvanı alındıktan sonra yapılan yayınlara dayalı en az 5 puan zorunluluğu bulunmaktadır. Ayrıca bu maddeden alınabilecek toplam puan en fazla 10’dur. Bu düzenleme, adayın çalışmalarının uluslararası ve ulusal camiada yankı bulması gerektiğini, ancak atıf yoluyla çok yüksek puan kazanmasının da sınırlandırıldığını gösterir.
6.6. Kendi Eserine Yapılan Atıflar
Adayın kendi eserine atıf yapması, doçentlik puanlamasına dahil edilmez. Bilimsel araştırmada öz atıf yapmak kabul edilebilir bir uygulama olsa da doçentlik kriterlerine göre puanlanmaz. Ayrıca, aynı yayında bir esere yapılan birden fazla atıf, tek bir atıf olarak kabul edilmektedir.
7. Lisansüstü Tez Danışmanlığı
7.1. Puan Değerleri
Adayın danışmanlığını yürüttüğü, başarıyla tamamlanmış doktora tezleri 5 puan, yüksek lisans tezleri ise 3 puan değerindedir (UAK, 2025). Eğitim Bilimleri’nde tez danışmanlığı, adayın akademik birikimini yeni araştırmacılara aktarması ve araştırma sürecini yönetme becerisini ortaya koyması açısından büyük önem taşır.
7.2. Maksimum Puan ve İkinci Danışmanlık
Bu maddeden alınabilecek toplam puan 10 ile sınırlıdır. İkinci danışman (eş danışman) olması durumunda, puanın yarısı verilir. Asıl danışman ise tam puana hak kazanır. Bu uygulamayla, danışmanlığın etkin şekilde yürütülmesi ve adayın projeye olan katkısı birlikte değerlendirilir.
8. Bilimsel Araştırma Projesi
8.1. Tamamlanmış AB Çerçeve Programı/TÜBİTAK Projeleri
AB Çerçeve Programları veya TÜBİTAK bilimsel araştırma projeleri (öğrenci projeleri hariç), doçent adayları için önemli bir bilimsel etkinliktir. Projede koordinatör veya yürütücü olmak 15 puan, araştırmacı olmak 10 puan, danışman olmak ise 5 puan değerindedir (UAK, 2025).
8.2. Uluslararası Destekli Bilimsel Araştırma Projesi
Başarıyla tamamlanmış uluslararası destekli bilimsel araştırma projelerinde (derleme ve rapor hazırlama çalışmaları hariç) yürütücü, araştırmacı veya danışman olmak 10 puan kazandırır. Eğitim Bilimleri alanında, özellikle yurt dışı kaynaklı projeler küresel ölçekte iş birliği yapma becerisini ortaya koyar.
8.3. Kamu Kurumu/Özel Kuruluş Projeleri
Üniversiteler dışındaki kamu kurumları veya özel kuruluşlarla yapılan Ar-Ge veya Ür-Ge tabanlı bilimsel araştırma projelerinde görev almak 5 puan değerindedir. Uygulamalı eğitim bilimi projeleri, bu kategoride öne çıkabilir.
8.4. Üniversite BAP Projeleri
Üniversitelerin Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) kapsamındaki, tez ve uzmanlık projeleri hariç, başarıyla tamamlanmış projelerde yürütücü olmak 3 puan kazandırır. Projelerde yer almak, adayın araştırma yönetimi becerisini göstermesi açısından değerlidir.
8.5. Maksimum Puan Sınırı
Bu maddeden en fazla 15 puan alınabilir. Bu sınır, projesi çok sayıda olan adayların tek bir kategoriden aşırı puan toplayarak diğer kategorilerdeki performans eksikliğini kapatmasını engeller.
9. Bilimsel Toplantı
9.1. Uluslararası Bilimsel Toplantıda Sunulan ve CPCI’da Yayımlanan Çalışmalar
Adayın doktora unvanını aldıktan sonra, uluslararası bilimsel toplantıda sunulan ve CPCI (Conference Proceedings Citation Index) kapsamında basılı veya elektronik olarak yayımlanan tam metin veya özet çalışmalar 5 puan değerindedir (UAK, 2025).
9.2. Diğer Uluslararası/Ulusal Bilimsel Toplantıda Sunulan Çalışmalar
Diğer uluslararası veya ulusal bilimsel toplantılarda sunulmuş ve basılı/elektronik olarak yayımlanmış bildiri, 3 puan kazandırır. Ancak toplantının düzenleme komitesinde resmî olarak görevlendirilmiş bir üniversite, enstitü, bilimsel kurum veya branş derneğinden akademisyen temsilcisi bulunması zorunludur. Bu, toplantının bilimsel niteliğini korumak amacıyla konulan bir koşuldur.
9.3. Doktora Sonrası Zorunluluk ve Puan Sınırı
Doktora sonrası yapılmış çalışmalardan en az 5 puan alınması zorunludur. Bu madde kapsamında en fazla 10 puan toplanabilir. Ayrıca, aynı bilimsel toplantıda sunulan en fazla bir çalışma puanlanabilir. Bu düzenleme, adayların farklı toplantılarda sunum yapmasını ve etkinlik çeşitliliğini sağlamayı hedefler.
10. Eğitim-Öğretim Faaliyetleri
10.1. Ön Lisans/Lisans/Lisansüstü Ders Vermek
Doktora eğitimini tamamladıktan sonra, dönemlik programlarda dört farklı yarıyılda ders vermek veya yıllık programlarda iki farklı yılda ders vermiş olmak 2 puan değerindedir. Bu madde kapsamında en az 2 puan almak zorunludur ve en fazla 6 puana kadar çıkılabilir. Eğitim Bilimleri alanında ders verme deneyimi, adayın pedagojik açıdan yetkinliğini de ortaya koyar (UAK, 2025).
10.2. Kadrolu Öğretim Elemanı Olarak Görev Yapmak
Doktora sonrası en az 2 yıl yükseköğretim kurumlarında kadrolu öğretim elemanı olarak görev yapmış adaylar, bu maddeden otomatik olarak 2 puan almış sayılırlar. Bu uygulama, üniversitede süreklilik arz eden bir öğretim görevi yürütmenin önemine işaret eder.
11. Patent/Faydalı Model
11.1. Uluslararası Patent
Tescil edilmiş uluslararası patent, 20 puan değeriyle çok önemli bir yenilik göstergesi sayılır. Patent, buluş basamağı, yenilik ve sanayiye uygulanabilirlik ölçütlerini karşılamalıdır (UAK, 2025).
11.2. Ulusal Patent
Tescil edilmiş ulusal patent, 10 puan kazandırır. Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından onaylanan patentler bu kapsamda değerlendirilir.
11.3. Faydalı Model
Tescil edilmiş faydalı model 5 puan değerinde olup, buluş niteliği taşıyan ancak patent kadar kapsamlı incelemeden geçmemiş teknik yenilikler için verilir.
11.4. Kişisel Patent Başvurusu
Kişisel patent başvurusu, herhangi bir tescil olmaksızın 2 puan olarak puanlanır. Burada amaç, adayın yenilikçi fikir üretme çabasını teşvik etmektir.
11.5. Puanların Paylaşımı
Patent başvurusu veya tescili birden fazla kişi adına yapılmışsa, puan kişi sayısına bölünür. Bu durum, eğitim bilimlerinde teknoloji tabanlı yeniliklere katkıda bulunan çok sayıda ortak araştırmacının bulunabileceğini yansıtır.
12. Ödül
12.1. YÖK Yılın Doktora Tezi, YÖK Üstün Başarı, TÜBİTAK Bilim, TÜBİTAK Teşvik, TÜBA GEBİP ve TÜBA TESEP Ödülleri
YÖK’ün verdiği Yılın Doktora Tezi ve Üstün Başarı Ödülleri ile TÜBİTAK Bilim ve Teşvik Ödülleri (UBYT hariç) ve TÜBA GEBİP, TÜBA TESEP ödülleri 25 puan değerindedir (UAK, 2025). Bu tür ödüller, adayın akademik başarısını ve ülke ölçeğinde tanınmasını ifade eder.
12.2. Puan Sınırı
Bu maddeden en fazla 25 puan alınabilir. Aday, birden fazla ödül alsa dahi üst sınır aşılmaz.
13. Editörlük
13.1. SCIE, SSCI, AHCI, ESCI veya Scopus Kapsamındaki Dergide Editörlük
Bu dergilerde editörlük yapmak 2 puan değerindedir. Eğitim Bilimleri alanında, uluslararası nitelikli dergilerin editörlük görevini üstlenmek, adayın alan yazınına yön verme kapasitesini göstermesi bakımından önemli bir referanstır.
13.2. BKCI veya Scopus Kapsamındaki Kitapta Editörlük
BKCI veya Scopus tarafından taranan kitaplarda editörlük yapmak 1 puan olarak puanlanır. Bu da uluslararası kitlesi olan yayınlarda editörlük deneyimini ifade eder.
13.3. TR Dizin Kapsamındaki Dergide Editörlük
TR Dizin’de taranan bir dergide editörlük yapmak da 1 puan değerindedir. Türkiye’deki akademik standartları ve yayın süreçlerini yönetme becerisi, Eğitim Bilimleri alanında önemli bir yetkinliktir.
13.4. Puan Sınırı
Editörlük faaliyetlerinden alınabilecek toplam puan en fazla 4’tür (UAK, 2025).
14. Diğer Kriterler
14.1. Web of Science H-indeksi
Adayın Web of Science veritabanına göre h-indeksinin en az 5 olması 5 puan değerindedir. H-indeksi, adayın yayın sayısı ile bu yayınlara yapılan atıf sayısının bir ölçümüdür. Eğitim Bilimleri alanında, adayın ne kadar atıf aldığı da kalıcı bir bilimsel etki yarattığının göstergesi sayılır.
14.2. Yurt Dışı Araştırma veya Öğretim Faaliyeti
YÖK’ün kabul ettiği sıralama kuruluşlarının (ARWU, CWTS Leiden, QS, THE, URAP) herhangi birinde ilk 300’de yer alan bir üniversitede en az altı ay kesintisiz yurt dışı araştırma veya öğretim faaliyeti yürüten aday 5 puan kazanır. Bu, adayın uluslararası deneyimini, akademik etkileşim ağını ve küresel bakış açısını genişlettiğini gösterir (UAK, 2025).
14.3. Puan Sınırı
Bu madde kapsamından alınabilecek toplam puan 10’u geçemez. Dolayısıyla aday, hem h-indeksini sağlayıp hem de yurt dışı faaliyette bulunduğunda en fazla 10 puana ulaşabilir.
15. Değerlendirme ve Sonuç
Yukarıda ayrıntılı olarak açıklandığı üzere, Eğitim Bilimleri Temel Alanı 2025 Mart dönemi doçentlik başvuru şartları, adayların doktora sonrasında bilimsel olgunluk düzeyine ulaşmış olmalarını çok yönlü kriterlerle değerlendirmektedir. Bu kriterler, yalnızca makale üretimine odaklanmamakta; lisansüstü tez danışmanlığı, bilimsel araştırma projeleri, atıflar, kitap yazımı veya editörlük gibi akademik etkinlikleri de kapsamaktadır.
Özellikle dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
-
Toplam Puan Eşiği (100 Puan) ve Doktora Sonrası 90 Puan Koşulu: Adayların doktora sonrasındaki bağımsız araştırmacı kimliğini ortaya koymak amacıyla alınan tedbirler, yüksek etkili dergilerde yayın yapmayı ve uluslararası arenada görünür olmayı öne çıkarmaktadır.
-
Zorunlu Yayınlar (Uluslararası ve Ulusal Makaleler): Doktora sonrasında Q1, Q2 veya Q3 dergilerde toplam en az 30 puan alınması ve ulusal düzeyde (TR Dizin dergisinde) en az bir makale yayımlama şartı, adayın hem yerel hem de küresel bilimsel camiada aktif olmasını zorunlu kılar.
-
Lisansüstü Tez Kaynaklı Yayınların Sınırlandırılması: Tez çalışmalarından üretilen yayınlardan belirli ölçüde puan alınabilmesi, ancak bunun genel toplam içinde sınırlı tutulması, adayın doktora sonrası dönemde de özgün araştırmalar yapması gerektiğini ortaya koyar.
-
Atıfların Önemi: Doktora sonrası yayınlardan en az 5 puan değerinde atıf alma zorunluluğu, çalışmaların görünürlüğünü ve etki düzeyini yansıtır.
-
Bilimsel Toplantılar ve Projeler: Adayın farklı toplantılarda sunum yapması, araştırma projelerinde yer alması ve uluslararası iş birliği geliştirmesi desteklenmektedir. Bu sayede, akademik etkinliklerin çeşitliliği sağlanır.
-
Editörlük ve Diğer Faaliyetler: Adaylar, dergi veya kitap editörlüğü yaparak, ulusal ve uluslararası akademik yayın süreçlerinde daha aktif rol oynayabilir ve bu faaliyetler doçentlik kriterleri kapsamında puanlanır.
-
Süreklilik ve Çeşitlilik: Adayın aynı kategoriden çok yüksek puan toplayarak diğer kategorileri boş bırakması engellenmiş, böylece geniş çaplı bir akademik yeterlik profilinin oluşturulması hedeflenmiştir.
Tüm bu şartlar, Eğitim Bilimleri Temel Alanı doçentlik başvuru sürecinde akademik doğruluk, nitelikli araştırma, bilimsel çeşitlilik ve uluslararası etkileşimi teşvik etmektedir. Nitekim, adaylar yalnızca ulusal literatürde değil, aynı zamanda uluslararası literatürde de kabul gören araştırmalar yapmak zorundadır. Türkiye’nin gelişen eğitim araştırmaları ekosisteminde, bu standartların sağlanması hem bilimsel hem de toplumsal açıdan önemli katkılara yol açacaktır.
Sonuç olarak, 2025 Mart dönemi Eğitim Bilimleri Temel Alanı doçentlik başvuru şartları, bilimsel üretkenliği ve kalıcı etki yaratmayı merkeze koyan çok boyutlu bir değerlendirme sistemi sunar. Adaylar, doktora sonrası süreçte düzenli yayın yapma, proje geliştirme ve iş birliği imkânlarını artırma yoluyla bu sürece hazırlık yapmalıdır. Ayrıca, akademik etik, araştırma kalitesi ve etik yayın ilkeleri, her türlü puanlama kriterinin üstünde bir değere sahiptir.
Kaynakça
-
UAK (2025). 2025 Mart Dönemi Eğitim Bilimleri Temel Alanı Doçentlik Başvuru Şartları. https://www.uak.gov.tr
Anahtar Kelimeler
Eğitim Bilimleri, Doçentlik, Üniversitelerarası Kurul, Akademik Yükseltme, Uluslararası Makale, Ulusal Makale, Lisansüstü Tez, TR Dizin, Puanlama Sistemi, Bilimsel Araştırma Projesi, Editörlük, Atıf, Patent, Akademik Ödüller, H-indeksi
